Οι Έλληνες, ως λαός και ως έθνος, έχουν πολλά προτερήματα και αρκετά ελλατώματα όσον αφορά τη συμπεριφορά και τον τρόπο σκέψης τους. Όλοι ξέρουμε τα περισσότερα προτερήματα, όπως η φιλοξενία και η φιλοπατρία. Ξέρουμε επίσης και αρκετά ελλατώματα, όπως η ανοργανωσιά και η ξενομανία. Ένα από τα σημαντικότερα ελλατώματα είναι ο υπέρμετρος εκδηλωτισμός. Χαρές, πανηγύρια, διθύραμβοι στα κατορθώματα. Πόνος, στεναχώρια, αναθεματισμός στις αποτυχίες.
Παρακολουθώντας διάφορες συζητήσεις, τηλεοπτικές και μη, το τελευταίο διάστημα μου έχει σχηματιστεί η εντύπωση πως οι Έλληνες (ή οι Νεοέλληνες αν προτιμάτε) παρουσιάζουν ακόμα ένα ελλάτωμα. Αυτό της τάσης προς γενίκευση. Γενίκευση των πάντων. Έχει πάρει δε τέτοιες διαστάσεις που μόνο αν χαρακτηριστεί ως έμφυτη μπορεί να δικαιολογηθεί εν μέρει η εξάπλωσή της.
Τι να έφταιξε άραγε; Γεννηθήκαμε όντως με αυτό το ελλάτωμα; Υπήρχε από παλιά ή είμαστε εμείς οι πρώτοι που το εμφανίσαμε; Οι απαντήσεις σε αυτές τις ερωτήσεις μόνο εύκολες δεν είναι. Παρ’ όλα αυτά, παρακάτω θα προσπαθήσω να εξηγήσω το φαινόμενο αυτό μέσα από μια σύντομη ιστορική αναδρομή. Ο τρόπος σκέψης και προσέγγισης είναι καθαρά προσωπικός και μπορεί άνετα να γίνει αποδεκτός ή να απορριφθεί από τον καθένα σας.
Αρχικά, μπορεί να γίνει αποδεκτή η διαπίστωση πως οι αρχαίοι πρόγονοί μας δεν παρουσίαζαν αυτή την τάση ή δεν την είχαν αναπτύξη σε μεγάλο βαθμό ανάλογο του σημερινού. Υπήρχαν βέβαια και παραδείγματα προς το αντίθετο, όπως η φράση «Πας μη Έλλην βάρβαρος». Οι ρίζες αυτού του φαινομένου πρέπει να άρχισαν να ηκμάζουν στα χρόνια μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους. Τότε ουσιαστικά οι Έλληνες σταμάτησαν να διαχωρίζουν τους ανθρώπους με βάση την καταγωγή τους (βλ. πόλη-κράτος). Η θρησκεία ήταν ένα νέο στοιχείο διαχωρισμού, αφού δεν ήταν όλοι χριστιανοί ορθόδοξοι. Άλλος διαχωρισμός που απ’ ότι φάνηκε με την πάροδο του χρόνου ήταν ίσως ο πιο διαδεδομένος και σημαντικός είναι οι πολιτικές πεποιθήσεις και η ιδεολογία.
Περνώντας τα χρόνια φτάσαμε κάπου στο διάστημα μετά την απελευθέρωση από τους Γερμανούς (σ.σ. μην ξεχνάμε πως ακόμα και σήμερα πολλοί συμπατριώτες μας όποτε ακούν για Γερμανία και Γερμανούς αμέσως το συνδυάζουν με το Ναζισμό και το Χίτλερ). Η λέξη αριστερός ή κομμουνιστής άρχισε να γίνεται συνώνυμη με τη φράση «προδότης του έθνους». Σε αυτή την κατηγορία εντάσσονταν με ευκολία οι αλλόθρησκοι και οι άθεοι. Όλα αυτά χωρίς κανέναν απολύτως προφανή λόγο. Όλα αυτά φυσικά εντάθηκαν κατά την μελανή περίοδο της δικτατορίας. Οι πολίτες βρίσκονταν σε κατάσταση «πλύσης εγκεφάλου» από τους κυβερνούντες, αλλά και τα μέσα ενημέρωσης (σ.σ. η λογοκρισία της εποχής δεν επέτρεπε αντίθετη γνώμη στον τύπο) για τον κομμουνιστικό κίνδυνο που απειλεί τη χώρα… Δυστυχώς, το παραμύθι αυτό έπιανε τόπο και επηρέαζε σημαντική μερίδα πολιτών, αλλά όχι και την απόλυτη πλειοψηφία. Άλλωστε, η πλειονότητα των Ελλήνων διακατέχεται από δημοκρατικά αισθήματα.
Σε αυτή τη θλιβερή επταετία εντάσσεται και η εξέγερση του Πολυτεχνείου. Τότε οι αγωνιστές φοιτητές και νέοι χαρακτηρίστηκαν στο σύνολό τους ως τσογλάνια και αλήτες. Αλήτες αυτοί που επανέφεραν τη δημοκρατία στον πολύπαθο αυτό τόπο. Αυτοί που πλήρωσαν με το αίμα τους την πίστη στις αξίες και τα ιδανικά.
Με τον ερχομό της Μεταπολίτευσης καλλιεργήθηκε η ψευδαίσθηση πως όλα αυτά θα αποτελέσουν παρελθόν. Πολλά πράγματα όντως άλλαξαν, αλλά δυστυχώς πολλά άλλα έμειναν ίδια ή ακόμα και επιδεινώθηκαν. Όπως το φαινόμενο που εξετάζουμε!
Οι φοιτητικοί αγώνες αποτελούν τρανό παράδειγμα. Ειδικά το φοιτητικό κίνημα των τελευταίων ετών. Με αφορμή κάποιους βανδαλισμούς που ΔΕΝ έγιναν από τους αγωνιζόμενους μαχητικούς νέους, μεγάλη μερίδα της κοινωνίας στάθηκε απέναντί τους. Η μπάλα πήρε τους νέους. Και πως θα μπορούσαν να γλιτώσουν, αφού συστηματικά καλλιεργείται από εξωθεσμικούς(;) κύκλους η απαξίωση και η γενίκευση των πάντων. Φοιτητής=Βάνδαλος, αυτή ήταν η εξίσωση του τελευταίου διαστήματος για την πλειονότητα των ΜΜΕ και αρκετούς συμπατριώτες μας, δείγμα της άσκοπης γενίκευσης.
Όμως, δεν είναι μόνο οι φοιτητές θύματα αυτής της τάσης. Η κοινωνία μας τα τελευταία χρόνια έχει στηριχθεί σε ανάλογα σαθρά θεμέλια. Κάθε μέρα βλέπουμε «ρεπορτάζ δρόμου» στην τηλεόραση όπου το 80-90% των ερωτηθέντων σε ανάλογες ερωτήσεις απαντά πως όλοι οι πολιτικοί είναι ίδιοι, πως όλοι κοιτάνε μόνο το συμφέρον και την τσέπη τους. Εννοείται πως υπάρχουν αμφιβολίες αν βλέπουμε σε ανάλογα ρεπορτάζ όλες τις απαντήσεις ή μόνο όσες «βολεύουν»… «Και οι 300 απ’ τη Βουλή…» έφτασε να τραγουδά η Έφη Θώδη. Φυσικά το γεγονός έτυχε (ώ του θαύματος) μεγάλης προβολής από τα ΜΜΕ. Ένα πάντως είναι το σίγουρο: Δεν είναι όλοι ίδιοι. Άλλος ο ένας, άλλος ο άλλος. Βέβαια, υπάρχουν και αυτά τα φαινόμενα διαφθοράς, αλλά υπάρχουν αξιόλογοι πολιτικοί σε όλους τους χώρους.
Έτσι, φτάνουμε σε σημείο να αναρωτιούνται αρκετοί και κυρίως οι ίδιοι οι αστυνομικοί γιατί ακούγεται το σύνθημα «ΜΠΑΤΣΟΙ-ΓΟΥΡΟΥΝΙΑ-ΔΟΛΟΦΟΝΟΙ» και γιατί τους εξισώνουμε όλους με το μπάτσο-δολοφόνο Κορκονέα. Οι αστυνομικοί είναι κι αυτοί θύματα της αναίτιας γενίκευσης γιατί φυσικά κι αυτοί δεν είναι όλοι ίδιοι. Αλλά μήπως θα έπρεπε να σταματήσουν να είναι από τους πρώτους που προκαλούν τη γενίκευση, αφού χρησιμοποιούν κατά κόρον την εξίσωση Φοιτητές=Βάνδαλοι; Σίγουρα θα οφεληθούν κι αυτοί!
Προσωπικά, πάντως, πιστεύω πως ανάλογες γενικεύσεις θα συνεχίσουν να υπάρχουν και στο μέλλον με αυξανόμενη μάλιστα κλίμακα. Όσο υπάρχουν συμφέροντα που εξυπηρετούνται από το φαινόμενο αυτό η κατάσταση δεν πρόκειται να καλυτερεύσει. Το δυσάρεστο είναι πως οι γενικεύσεις τείνουν πλέον να ριζωθούν βαθιά μέσα μας…
