Και πολύ άργησε / Ήταν μόνο η αρχή

Και ποιος δεν σοκαρίστηκε ακούγοντας την είδηση για τον 19χρονο σπουδαστή της σχολής μαθητείας του ΟΑΕΔ στο Ρέντη που εισέβαλε στη σχολή του πάνοπλος, τραυμάτισε τρεις ανθρώπους και αυτοκτόνησε. Είναι η πρώτη φορά που κάτι τέτοιο συμβαίνει στη χώρα μας, ενώ έχει συμβεί αρκετές φορές σε άλλες χώρες. Το θέαμα που παρακολουθούμε εδώ και μερικά χρόνια μέσα από τις τηλεοράσεις μας να συμβαίνει στο εξωτερικό, έχει βγει πλέον από την οθόνη. Έχει περάσει στη σφαίρα του πραγματικού και του ήδη γενόμενου.

Πολλοί ήταν οι ψυχολόγοι, ψυχίατροι και εγκληματολόγοι που εδώ και καιρό προειδοποιούσαν πως αυτά που βλέπουμε να συμβαίνουν στις ΗΠΑ ή στη Γερμανία δεν θα αργήσουν να συμβούν και στη χώρα μας. Δυστυχώς, επιβεβαιώθηκαν με το χειρότερο τρόπο! Μάλιστα ορισμένοι υποστηρίζουν πως μια τέτοια δράση άργησε πολύ περισσότερο του αναμενομένου, ενώ παράλληλα τονίζουν πως αυτό ήταν μόνον η αρχή μια σειράς ανάλογων γεγονότων και πως «το κουτί της Πανδώρας άνοιξε».

Ποιά είναι όμως τα αίτια τέτοιων συμβάντων; Είναι η αποξένωση της εποχής μας; Είναι τα βιντεοπαιχνίδια και οι ταινίες που παρακολουθούν οι νέοι; Είναι τα ψυχολογικά προβλήματα που μπορεί να έχει ο δράστης; Κατά τη γνώμη μου είναι συγκερασμός όλων των παραπάνω, αλλά και μερικών ακόμα παραγόντων.

Καταρχάς, σε όλες τις μέχρι τώρα παρόμοιες ενέργειες οι δράστες αντιμετώπιζαν ψυχολογικά προβλήματα. Αυτά οφείλονταν κυρίως στην απόρριψη που ένιωθαν από το περιβάλλον τους. Νέοι με προβληματική κοινωνικότητα που ολοένα και δυσχέραινε τη θέση τους στα περιβάλλοντα που ζούσαν. Αποδέκτες κοινωνικής κριτικής από συμμαθητές, συνομηλίκους και τον περίγυρο. Ας μην ξεχνάμε πως δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι τις ίδιες ψυχικές αντοχές για να αμυνθούν σε ανάλογες «επιθέσεις». Εύλογα, όμως, θα αναρωτηθεί κάποιος: «Όποιος νέος έχει ψυχολογικά προβλήματα παίρνει ένα όπλο στο χέρι και σκοτώνει αδιακρίτως όποιον βρει μπροστά του;» Η απάντηση είναι κατηγορηματικά «Όχι». Εδώ έρχονται να προστεθούν στα αίτια οι άλλοι παράγοντες που ανέφερα: η αποξένωση της εποχής μας και τα βίαια βιντεοπαιχνίδια. Οι εποχές έχουν αλλάξει και οι άνθρωποι έχουν απομακρυνθεί από τους συνανθρώπους τους. Όλο και περισσότεροι προτιμούν πλέον την παρέα του υπολογιστή από αυτή του φίλου. Η συνεννόηση γίνεται αποκλειστικά μέσω του Internet και οι προσωπικές επαφές τείνουν να εκλείψουν.
Έτσι, η συντριπτική πλειοψηφία των νέων, εδώ και μερικά χρόνια, ασχολείται αποκλειστικά στον ελεύθερό της χρόνο με βιντεοπαιχνίδια. Από τα πιο απλά (π.χ. ηλεκτρονικό ποδοσφαιράκι) μέχρι τα πιο βίαια. Όπως είναι λογικό τα παιχνίδια ποδοσφαίρου ελάχιστη επιρροή μπορεί να έχουν στην ψυχολογία του νέου, όσον αφορά την παραβατική συμπεριφορά. Άρα όλο το βάρος πέφτει στα παιχνίδια βίας και τρόμου, όπου σκοπός είναι να εξολοθρεύσεις με σούπερ-όπλα τον αντίπαλο. Πολλοί νέοι έχουν χάσει την ικανότητα να ξεχωρίζουν την αλήθεια από το εικονικό. Η εικονική πραγματικότητα αποτελεί τη δική τους πραγματικότητα. Έχουν μπει στο πετσί του ρόλου του ηλεκτρονικού τους ήρωα καλύτερα και από τον πιο ταλαντούχο ηθοποιό. Ζουν τη ζωή του ηλεκτρονικού τους ήρωα. Βλέπουν μέσα από αυτόν. Η ταύτιση είναι πλήρης! Πλέον χάνουν κάθε ίχνος αυτογνωσίας. Πιστεύουν πως θα έχουν πάντα περισσότερη δύναμη ισχύος από τους άλλους και πως η τύχη πάντα θα τους χαμογελά. Ώσπου…


Ώσπου συμβαίνει κάτι και αποδεικνύει πόσο έχουν ξεγελαστεί. Πως τα πράγματα δεν πάνε όπως αυτοί τα θέλουν. Πως η ζωή δεν ακολουθεί τα σχέδιά τους. Κάτι τέτοιο συνέβει και στο νέο στο Ρέντη. Πίστευε πως έχει οργανώσει το κατάλληλο σχέδιο, πως τίποτα δεν θα του σταθεί εμπόδιο στην πραγματοποίηση των στόχων του. Πίστευε πως θα μπει στη σχολή, θα σκοτώσει όσους περισσότερους μπορεί και θα φύγει. Όλα αυτά χωρίς την παραμικρή αντίσταση. Κι όμως… Πυροβολώντας τον συμμαθητή του κατάλαβε τη διαφορά του πραγματικού από το εικονικό. (Βλέπεις, στο εικονικό καμία πράξη σου δεν έχει συνέπειες. Όσους φόνους κι αν κάνεις, δεν θα δικαστείς, δεν θα φυλακιστείς. Οι σφαίρες σου θα βρίσκουν πάντα στο ψαχνό και θα είσαι από τους καλύτερους shooters στο net.) Δεν άντεξε να συνεχίσει να μπει σε αίθουσα και να πυροβολήσει κι άλλους, όπως το είχε σχεδιάσει. Βγαίνοντας, δύο υπάλληλοι προσπαθούν να τον σταματήσουν. Τους πυροβολεί αδέξια και τους τραυματίζει (ευτυχώς) ελαφρά. Κάτι τέτοιο δεν θα είχε συμβεί σε βιντεοπαιχνίδι: το χέρι του δεν θα έτρεμε και θα έβρισκε αμέσως στο στόχο…

Το παιχνίδι έχει πλέον χαθεί! Σε αντίθεση με τα βιντεοπαιχνίδια, εδώ οι πράξεις έχουν συνέπειες. Οι Ερινύες σε καταδιώκουν. Η Νέμεσις πλησιάζει. Αυτή τη στιγμή ο νεαρός καταλαβαίνει πως ζει στην πραγματικότητα. Πως δεν παίζει βιντεοπαιχνίδι στον υπολογιστή του. Και κάνει κάτι που ποτέ δεν θα γινόταν σε βιντεοπαιχνίδι: «αποδρά» γιατί βλέπει πως δεν είναι αυτός ο κόσμος που πίστευε πως ζει. Αυτοκτονεί για να καταφέρει να ξεφύγει από την πραγματικότητα. Μετά τον κρότο του όπλου, η ζωή συνεχίζεται... Ίσως να μοιάζει με εικονική και ο Δημήτρης να βρήκε αυτό που έψαχνε.


…


Κι όμως, κατά τη γνώμη μου ίσως τα βιντεοπαιχνίδια να μην είναι τελικά η βασικότερη αιτία του κακού. Ίσως αυτό το γεγονός να είχε προληφθεί. Πως όμως; «Με την πρόσληψη ψυχολόγων στα σχολεία» απαντούν κάποιοι. «Δυστυχώς όχι» είναι η δική μου απάντηση. Τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά όσο φαίνονται. Σίγουρα η τοποθέτηση ψυχολόγων στα σχολεία κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση. Όμως, δεν αρκεί αυτό από μόνο του για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Σε πολλά σχολεία υπάρχουν ήδη ψυχολόγοι. Ο αριθμός, όμως, των μαθητών που τους επισκέπτεται είναι μηδενικός. Τα παιδιά φοβούνται μήπως τα δουν οι συμμαθητές τους να μπαίνουν στο γραφείο του ψυχολόγου… 

Πρέπει να γίνουν βήματα συνολικά της κοινωνίας προς τα μπροστά. Ο ωχαδερφισμός πρέπει να αρχίσει να περιορίζεται. Τα προβλήματα των άλλων δεν είναι αποκλειστικά δικά τους, μπορεί να αφορούν κι εμάς. Πιστεύετε πως αν κάποιος καθηγητής εκτός από το να συμπεράνει το πρόβλημα του Δημήτρη είχε κάνει ένα βήμα παραπέρα και ζητούσε ψυχολογική συνδρομή για τον Δημήτρη τα πράγματα θα ήταν ίδια; Αν οι γονείς του είχαν καταλάβει την αντικοινωνική του συμπεριφορά και ζητούσαν τη βοήθεια ειδικών, θα φτάναμε εκεί που φτάσαμε; Αν οι συμμαθητές του Δημήτρη κατανοώντας τα προβλήματά του τον προσέγγιζαν διαφορετικά, θα έτρεφε τόσο μίσος για αυτούς; Οι απαντήσεις δεν μπορούν να δωθούν όυτε από εμένα, αλλά ούτε κι από κανέναν άλλο. Μπορεί να είχαν διορθωθεί όλα τα προβλήματα και ο Δημήτρης να έκανε πλέον μια καινούργια αρχή με πολλούς φίλους, ευτυχία και χαρά να τον περιστοιχίζουν. Μπορεί, όμως, να μην διορθωνόταν και τίποτα και ο Δημήτρης να έμπαινε στην τάξη και να σκότωνε δεκάδες συμμαθητές του.

Γιατί, όμως, να μην κάνουμε την προσπάθεια για την επίλυση των προβλημάτων; Γιατί δεν κάνουμε αυτό το παραπάνω βήμα; Γιατί να μένουμε στο ΑΝ;