Εκπαιδεύοντας του νέους να καταπολεμήσουν τη ρητορική μίσους

Τα τελευταία χρόνια γινόμαστε μάρτυρες όλο και περισσότερων περιστατικών ρατσισμού, ξενοφοβίας και μισαλλοδοξίας. Μια από τις εκφράσεις ρατσισμού που συναντάμε στην καθημερινότητά μας είναι και η ρητορική μίσους! Σύμφωνα με τον ορισμό του Συμβουλίου της Ευρώπης, η ρητορική μίσους συνίσταται σε όλες της μορφές έκφρασης που διαδίδουν, προτρέπουν, προωθούν ή δικαιολογούν το φυλετικό μίσος, τη ξενοφοβία, τον αντισημιτισμό ή οποιαδήποτε άλλη μορφή μη ανοχής της διαφορετικότητας, συμπεριλαμβανομένης της μισαλλοδοξίας, του εθνικισμού, των διακρίσεων και της εχθρότητας κατά των μειονοτικών ομάδων και των μεταναστών.

Τα αίτια της ρητορικής μίσους είναι πολλά και απαιτούν ενδελεχή ανάλυση. Σύμφωνα με την έρευνα που πραγματοποίησε το Youthnet Hellas, στο πλαίσιο της “Αναφοράς για τον Τομέα της Νεολαίας στην Ελλάδα 2013-2015”, το 81,3% υποστηρίζει πως η οικονομική κρίση έχει συμβάλλει πολύ (51,7%) ή πάρα πολύ (29,6%) σε φαινόμενα ρατσισμού και μισαλλοδοξίας. Ένας τομέας που συναντάμε συχνά ρητορική μίσους (είτε ευθεία, είτε ακόμα χειρότερα συγκεκαλυμμένη) είναι τα ΜΜΕ. Το 69,5% του δείγματος θεωρεί πως τα ΜΜΕ στην Ελλάδα προωθούν σε μεγάλο (49,3%) ή σε πολύ μεγάλο (20,2%) βαθμό τη ρητορική μίσους.

Το τελευταίο διάστημα υπάρχει έντονη πολιτική πόλωση και ακούμε συχνά ακραίες εκφράσεις. Για το λόγο αυτό, το 55,2% πιστεύει πως ο πολιτικός διάλογος σήμερα προωθεί πολύ (40,4%) ή πάρα πολύ (14,8%) τη ρητορική μίσους. Το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν δώσει πλέον λόγο σε όλους για να εκφράζονται ελεύθερα. Πολλές φορές, όμως, αυτό οδηγεί σε κατάχρηση αυτής της ελευθερίας σε βάρος άλλων ατόμων ή κοινωνικών ομάδων. Έτσι, το 65,5% των ερωτηθέντων δηλώνει πως αντιλαμβάνεται αρκετά συχνά (38,9%) ή καθημερινά (26,6%) φαινόμενα ρητορικής μίσους στο διαδίκτυο!

Στην ίδια έρευνα, το δείγμα ερωτήθηκε και για το ποια πιστεύει πως είναι τα θύματα της ρητορικής μίσους στην Ελλάδα. Το 84,7% απάντησε οι πρόσφυγες, το 76,4% οι οικονομικοί μετανάστες, το 59,1% οι αλλόθρησκοι, το 38,4% τα μέλη της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, το 24,6% οι γυναίκες και τέλος το 15,3% τα άτομα με ειδικές ανάγκες. Σε αντίστοιχη έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2015 στο πλαίσιο της αξιολόγησης της εκστρατείας “No Hate Speech Movement” από το Συμβούλιο της Ευρώπης, οι απαντήσεις ήταν κατά σειρά: ΛΟΑΤΚΙ, Μουσουλμάνοι, γυναίκες, μετανάστες, εθνοτικές μειονότητες, Ρομά, ξένοι, Εβραίοι, θρησκευτικές μειονότητες, Χριστιανοί, εθνικές μειονότητες, άτομα με ειδικές ανάγκες και πρόσφυγες.

Βλέποντας την αυξανόμενη τάση ρατσισμού και ξενοφοβίας, καθώς και τα όλο και περισσότερα κρούσματα ρητορικής μίσους, το Συμβούλιο της Ευρώπης αποφάσισε να αναλάβει δράση. Έτσι, το 2012 ξεκίνησε την εκστρατεία “No Hate Speech Movement”. Αυτή αποσκοπεί στην καταπολέμηση του ρατσισμού και των διακρίσεων στην ηλεκτρονική έκφραση της ρητορικής μίσους εφοδιάζοντας τους νέους και τις οργανώσεις νεολαίας με τις αναγκαίες ικανότητες για να αναγνωρίζουν και να ενεργούν κατά αυτών των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η εκστρατεία επικεντρώνεται στην εκπαίδευση των   ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τη συμμετοχή των νέων και τη γνώση των μέσων επικοινωνίας.

Η εκστρατεία είναι ενεργή στη χώρα μας τα τελευταία δυο χρόνια, κυρίως χάρη στο Youthnet Hellas που είναι εταίρος του Συμβουλίου της Ευρώπης για την εκστρατεία στην Ελλάδα. Πιο συγκεκριμένα ως τώρα έχουν γίνει:

• Facebook σελίδα με σκοπό την ενημέρωση και διάχυση πληροφοριών
• Σεμινάρια κι εργαστήρια σε θεματικές που αφορούν άμεσα τη ρητορική μίσους
• Κύκλοι συζητήσεων με φορείς, επιστήμονες κι ακτιβιστές
• Online δράσεις ευαισθητοποίησης στα European Action Days
• Street activities σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας
• Συμπράξεις οργανώσεων νεολαίας για κοινές δράσεις
• Συμμετοχή σε θεσμικές συναντήσεις με το Υπουργείο Παιδείας κι άλλους αρμόδιους φορείς
• Συμμετοχή σε συνέδρια κι εκπαιδεύσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης
• No Hate Speech Blog

Ο αντίκτυπος των παραπάνω είναι αρκετά μεγάλος και περιλαμβάνει:

• Περισσότεροι από 1100 νέοι λαμβάνουν καθημερινή ενημέρωση για νέα και δράσεις
• Μεγάλο ενδιαφέρον για συμμετοχή στα σεμινάρια κι εργαστήρια
• Αυξανόμενη συμμετοχή στις online δράσεις ευαισθητοποίησης
• Μεγαλύτερη συμμετοχή στα street activities σε όλο και περισσότερες πόλεις
• Μεγάλο ενδιαφέρον για νέες συμπράξεις οργανώσεων νεολαίας και κοινές δραστηριότητες
• Αναγνώριση του έργου μας από το Συμβούλιο της Ευρώπης
• Μεγάλο πλήθος πρωτότυπων κειμένων και έργων στο No Hate Speech Blog

Το παρόν άρθρο αποτελεί τμήμα της ομιλίας που δόθηκε στο πάνελ “Ρατσισμός και ξενοφοβία” που διοργανώθηκε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Εθελοντισμού 2017 στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων.