Η πυριτιδαποθήκη του Νόμπελ

“Η Νορβηγική Επιτροπή Νόμπελ αποφάσισε ότι το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης για το 2012 θα απονεμηθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ένωση και οι πρόδρομοί της συνέβαλαν για περισσότερες από έξι δεκαετίες στην προώθηση της ειρήνης και της συμφιλίωσης, της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ευρώπη.” Έτσι ξεκινά το δελτίο τύπου για την απονομή του Βραβείου Νόμπελ Ειρήνης 2012 στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στη συνέχεια εκθειάζεται η συμφιλίωση μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας, όπου μετά από τρεις πολέμους, ιστορικοί εχθροί μπορούν να γίνουν στενοί εταίροι.

Οι βάσεις για την ενοποίηση (και συμφιλίωση) της Ευρώπης τέθηκαν μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου όταν με πρωτοβουλία του R. Schuman ιδρύθηκε το 1952 η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα. Από τότε, και αφού μεσολάβησαν διάφορες συνθήκες που υιοθετήθηκαν και κοινότητες που ιδρύθηκαν, φτάσαμε στην ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 1993. Σήμερα, η Ευρωπαϊκή Ένωση αριθμεί 27 μέλη, τα οποία θα ανέλθουν σε 28 μετά την προσχώρηση της Κροατίας τον Ιούλιο του 2013.

Σύμφωνα με τη διαθήκη του Νόμπελ “το βραβείο αυτό πρέπει να δίνεται στο πρόσωπο που είχε τη μεγαλύτερη συνεισφορά στην αδελφοποίηση των εθνών, στην κατάργηση ή τη μείωση των στρατιωτικών δυνάμεων και στη διεξαγωγή και προώθηση ειρηνευτικών διαδικασιών”. Για φέτος, η οντότητα που πληροί τις προϋποθέσεις αυτές (σύμφωνα με την αρμόδια επιτροπή) είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η επιλογή αυτή δημιούργησε κλίμα δυσαρέσκειας και αμφισβήτησης του θεσμού του Βραβείου Νόμπελ Ειρήνης παγκόσμια. Άδικα; Μάλλον όχι...

Η μακραίωνη ιστορία του θεσμού έχει τροφοδοτήσει πολλές διαφωνίες και διαμάχες για την επιλογή των υποψηφίων και των βραβευθέντων “φιλειρηνιστών”.  Σαφώς, η βράβευση ατόμων όπως ο ιδρυτής του Ερυθρού Σταυρού Henry Dunant (1901), οι φιλειρηνιστές ακτιβιστές Martin Luther King (1964), Andrei Sakharov (1975) και Nelson Mandela (1993), η Μητέρα Τερέζα (1979) και άλλοι περισσότερο ή λιγότερο γνωστοί αγωνιστές της ειρήνης και της δημοκρατίας, επιτελεί πλήρως το σκοπό του θεσμού, τού δίνει γόητρο και στρέφει το παγκόσμιο ενδιαφέρον σε τόπους και γεγονότα όπου η ειρήνη δοκιμάζεται ή καταπατάται. Αντιθέτως, η βράβευση κάποιων άλλων ατόμων (κυρίως αμφιλεγόμενων πολιτικών) προκάλεσε ανάμεικτα συναισθήματα στην κοινή γνώμη και σε αρκετές περιπτώσεις ξεσήκωσε διαμαρτυρίες. Αξιοσημείωτη είναι η περίπτωση του Barack Obama βραβεύτηκε το 2009 μην έχοντας παράγει ουσιαστικό κυβερνητικό έργο, κυρίως στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής. Στη δεύτερη αυτή κατηγορία ανήκει και η βράβευση της Ευρωπαϊκής Ένωσης!

Ελάχιστοι αμφισβητούν την τεράστια συνεισφορά της Ένωσης στη συμφιλίωση των λαών της Ευρώπης τις τελευταίες δεκαετίες. Όμως, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν επέδειξε ανάλογη φιλειρηνική προσέγγιση στην εξωτερική της πολιτική. Με δραστήρια συμμετοχή στις επιχειρήσεις στη Γιουγκοσλαβία, το Αφγανιστάν και το Ιράκ στο πλευρό του ΝΑΤΟ, η Ευρωπαϊκή Ένωση “κατάφερε” να εδραιωθεί στις συνειδήσεις (πολλών Ευρωπαίων και μη) ως προέκταση των ΗΠΑ που παρεμβαίνει πολεμικά σε κάθε γωνιά του πλανήτη ανατρέποντας τις ισχύουσες ισορροπίες. Ιδιαίτερα δε όταν δεν μπορεί να συμβάλλει σε μια δίκαιη επίλυση του κυπριακού  και έχει αφήσει τη διαιρεμένη Κύπρο στη de facto κατάστασή της εδώ και πολλές δεκαετίες...

Η βράβευση αυτή θα είχε μεγαλύτερη αξία είκοσι ή τριάντα χρόνια νωρίτερα όταν όλοι σχεδόν οι Ευρωπαίοι έβλεπαν την Ένωση ως μια διέξοδο προς την ανάπτυξη και τη σύσφιξη των διακρατικών σχέσεων. Σήμερα, σε μια Ευρώπη στα πρόθυρα της χρεοκοπίας, όπου οι (οικονομικές και κοινωνικές) ανισότητες μεταξύ Βορρά και Νότου οξύνονται και ο εθνικισμός βρίσκεται σε έξαρση, η βράβευση αυτή μοιάζει με κακόγουστο αστείο. Ειδικότερα, όταν η βράβευση προέρχεται από το κοινοβούλιο της Νορβηγίας, της οποίας οι κάτοικοι αρνούνται πεισματικά (μέσω δημοψηφισμάτων) να ενταχθούν στην Ένωση!

Τη στιγμή που τα ποσοστά ανεργίας ξεπερνούν κάθε ρεκόρ και ανάμεσα στις ευρωπαϊκές χώρες μαίνεται ένας ιδιότυπος “οικονομικός πόλεμος”, το βραβείο αυτό υποβαθμίζεται στα μάτια της ανθρωπότητας και θυμίζει τα τιμητικά βραβεία που δίνονται σε εξέχουσες προσωπικότητες προς το τέλος της ζωής τους για τη συνολική τους προσφορά. Αποτελεί το βραβείο Νόμπελ προμήνυμα θανάτου της Ευρωπαϊκής Ένωσης; Για την Ένωση σαν οργανισμό ίσως όχι, καθώς δύσκολα θα διαλυθεί στο άμεσο μέλλον. Το σίγουρο είναι πως εδώ και αρκετά χρόνια αργοπεθαίνει η υγιής ιδέα πίσω από την Ένωση, η “Ευρώπη των λαών”.

Η ίδια επιτροπή που δεν τίμησε με το βραβείο αυτό τον Mahatma Gandhi, παρά τους πολυετείς αγώνες του για την ειρήνη χωρίς τη χρήση βίας, αγνοεί επιδεικτικά τους χιλιάδες αγωνιστές ακτιβιστές που μάχονται και θυσιάζονται καθημερινά στο βωμό της ελευθερίας, της ειρήνης και της δημοκρατίας. Ο χρόνος θα δείξει αν θα δικαιωθεί ή όχι για την επιλογή της...