Yes or No?

Σήμερα διεξάγεται στη Σκωτία ένα δημοψήφισμα υψίστης σημασίας, όχι μόνο για την ίδια τη χώρα και το Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά και για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ας δούμε, όμως, συνοπτικά το ιστορικό της ανεξαρτησίας της Σκωτίας και πως φτάσαμε στο σημερινό δημοψήφισμα.

Ήδη από το Μεσαίωνα, η Αγγλία και η Σκωτία αποτελούσαν ανεξάρτητες χώρες και βρίσκονταν υπό συνεχείς διαμάχες κυρίως κατά τον 14ο αιώνα. Το 1603 επήλθε η πρώτη ουσιαστική ένωση μεταξύ τους όταν ο Ιάκωβος Α’ της Αγγλίας (Ιάκωβος ΣΤ’ της Σκωτίας) διαδέχθηκε στο θρόνο του Βασιλείου της Αγγλίας και της Ιρλανδίας την άτεκνη βασίλισσα Ελισάβετ Α’. Ύστερα από περίπου 100 χρόνια ταραχών, η Αγγλία και η Σκωτία σχημάτισαν τελικά το 1707 το Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας!

Το θέμα της ανεξαρτησίας της Σκωτίας άρχισε να τίθεται στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα, αλλά σε περιορισμένη έκταση και ένταση. Το 1979, όμως, τέθηκε σε δημοψήφισμα η πρόταση για μια νέα αποκεντρωμένη Σκωτική Συνέλευση. Το δημοψήφισμα οδήγησε σε υπερψήφιση της πρότασης με ποσοστό 51,6%. Το ποσοστό συμμετοχής όμως άγγιξε μόλις το 64%, δηλαδή ουσιαστικά αντιπροσώπευε μόνο το 32,9% του εγγεγραμμένου εκλογικού σώματος, λιγότερο από το απαιτούμενο 40%. Κατά συνέπεια, η πρόταση απορρίφθηκε.

Το 1997 διεξήχθη ένα δεύτερο δημοψήφισμα στη Σκωτία. Τα ερωτήματά του αφορούσαν τη δημιουργία Σκωτικού Κοινοβουλίου, καθώς και τη δικαιοδοσία του στη φορολογία. Και οι δυο προτάσεις υπερψηφίστηκαν με μεγάλη πλειοψηφία (74,29% και 63,48% αντίστοιχα). Έτσι, η Σκωτία απέκτησε το δικό της νομοθετικό σώμα και από την 1η Ιουλίου 1999 ανέλαβε τις αντίστοιχες εξουσίες από το Λονδίνο.

Και φτάνουμε αισίως στο σήμερα. Περίπου 4,3 εκατομμύρια Σκώτοι προσέρχονται στις κάλπες με ένα και μοναδικό ερώτημα “Πρέπει η Σκωτία να είναι μια ανεξάρτητη χώρα;”. Ήδη από τα μέσα του 2012 έχουν ξεκινήσει δυο παράλληλες επικοινωνιακές εκστρατείες για το “Ναι” (Yes Scotland) και το “Όχι” (Better Together), ενώ το τελικό αποτέλεσμα μοιάζει αμφίρροπο μιας και αρκεί η απλή πλειοψηφία.

Γιατί όμως οι Σκώτοι να επιθυμούν την ανεξαρτησία τους και την απόσχισή τους από το Ηνωμένο Βασίλειο; Πέρα από τη δεδομένη διαφορετική ταυτότητα που έχουν σε σύγκριση με τους Άγγλους, τα κυριότερα αίτια είναι οικονομικά. Η παραγωγή υδρογονανθράκων στη Βόρεια Θάλασσα τροφοδοτεί τη βρετανική οικονομία με 15 δις λίρες ετησίως! Άλλωστε στη Βόρεια Θάλασσα βρίσκεται το 90% των βρετανικών αποθεμάτων σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Για το λόγο αυτό και πολλές έρευνες κατατάσσουν τη Σκωτία ως 14ο πλουσιότερο κράτος παγκοσμίως (βάσει του κατά κεφαλήν ΑΕΠ) σε περίπτωση που γίνει ανεξάρτητη.

Στο φαινόμενο των αποσχίσεων με βαθύτερα οικονομικά κίνητρα αναφέρεται εύστοχα ο Pascal Boniface στο βιβλίο “Οι πόλεμοι του αύριο”: Οι αποσχίσεις δεν προσομοιάζουν βέβαια στους πολέμους ανεξαρτησίας· και οι δυο όμως διεκδικούν και επιβεβαιώνουν μια ταυτότητα που συχνά απορρίπτεται στο εσωτερικό ενός ευρύτερου κρατικού όλου. Εντούτοις, το κύριο κίνητρο των αποσχίσεων δεν είναι πάντοτε η προάσπιση μιας απειλούμενης ταυτότητας. Είναι εξίσου η θέληση διαχωρισμού από τους “άλλους”, προκειμένου να εξασφαλισθεί το μονοπώλιο πρόσβασης στον πλούτο μιας χώρας, που μέχρι τότε “μοιραζόταν άδικα”. Εξακολουθούν βέβαια να υπάρχουν καταπιεσμένα έθνη αλλά, στις περισσότερες περιπτώσεις, οι ρίζες των αποσχιστικών βλέψεων δεν φύτρωσαν στην ξέφρενη επιθυμία για ελευθερία, αλλά μάλλον στην πεποίθηση ότι, λόγω των δυσχερειών της εποχής, η ευημερία κατακτάται ευκολότερα στο εσωτερικό μιας μικρής οντότητας παρά εντός ενός ευρύτερου όλου.

Σαφώς, η εκμετάλλευση των κοιτασμάτων δεν θα τροφοδοτεί αιώνια τη Σκωτία και σίγουρα η Μ. Βρετανία δεν θα παρακολουθεί αμέτοχη τις εξελίξεις. Για να συμβεί το παραπάνω θα πρέπει η Μ. Βρετανία να παραχωρήσει συναινετικά το βόρειο τμήμα από την ΑΟΖ της, πράγμα εξαιρετικά δύσκολο! Επίσης, οι εκτιμήσεις για τις ποσότητες των κοιτασμάτων ποικίλουν με τις απαισιόδοξες προβλέψεις να μιλούν για ακόμα 15 χρόνια εξορύξεων...

Η πιθανή ανεξαρτητοποίηση της Σκωτίας αναμένεται να δημιουργήσει μια σειρά από ανοιχτά θέματα για το μέλλον της ίδιας της χώρας, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα θέματα αυτά έχουν μεγάλο εύρος με τα απλούστερα να αφορούν την εθιμοτυπία (σημαία, εθνικός ύμνος, ονομασία). Υπάρχουν όμως πάρα πολλά ζητήματα που πρέπει να διευθετηθούν. Πρώτα απ’ όλα, τι νόμισμα θα χρησιμοποιεί η Σκωτία, τι θα συμβεί με τα διαβατήρια και τους συνοριακούς ελέγχους κτλ.

Όλες αυτές οι αλλαγές θα κοστίσουν πολύ! Περισσότερο, όμως, βάρος θα επωμιστεί το Ηνωμένο Βασίλειο, παρά η Σκωτία. Γνωρίζοντας αυτά, οι Άγγλοι στην πλειοψηφία τους έχουν ταχθεί υπέρ της Ένωσης, ενώ οι πολιτικοί τους έχουν επιδοθεί σε άκρατη μελλοντική παροχολογία προς τους Σκώτους. Αυτό μοιάζει φυσικά οξύμωρο, όταν οι ίδιοι (Άγγλοι πολίτες και πολιτικοί) τηρούν ανάλογη στάση ενάντια στην Ευρωπαϊκή Ένωση...

Η επιρροή μιας ενδεχόμενης σκωτικής ανεξαρτησίας σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο είναι τεράστια. Γεννάται εύλογα το ερώτημα αν η Σκωτία θα ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ, θέματα για τα οποία υπάρχει έντονη διχογνωμία εντός της Σκωτίας. Ακόμα και οι ίδιοι οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι δεν έχουν σαφή απάντηση αν η Σκωτία θα γίνει άμεσα πλήρες μέλος της Ε.Ε. ή θα οδηγηθεί στη σύναψη συμφωνίας προνομιακών σχέσεων.

Πέρα όμως από το τι θα γίνει εν τέλει με τη Σκωτία, εντός της Ευρώπης δημιουργούνται οι συνθήκες για αύξηση των αυτονομιστικών τάσεων! Ήδη οι Καταλανοί έχουν προγραμματίσει το δικό τους δημοψήφισμα για τις 9 Νοεμβρίου 2014, ενώ έντονες τάσεις εκδηλώνουν εδώ και πολλά χρόνια οι Βάσκοι. Μικρότερης κλίμακας αποσχιστικά κινήματα υπάρχουν στην Κορσική της Γαλλίας και στη Βόρεια Ιταλία. Συνυπολογίζοντας και τη διάσπαση Φλαμανδίας-Βαλλωνίας στο Βέλγιο, συμπεραίνουμε εύκολα πως τα αμέσως επόμενα χρόνια θα αποτελέσουν ισχυρή δοκιμασία για τα υφιστάμενα κράτη και την ενότητά τους στην Ευρώπη!

Ό,τι και να αποφασίσουν απόψε οι Σκώτοι, το σίγουρο είναι ένα: κανείς δεν γνωρίζει εκ των προτέρων αν το μέλλον της Σκωτίας θα είναι καλύτερο εντός ή εκτός Ηνωμένου Βασιλείου! Το θετικό από τη σημερινή ημέρα (ανεξαρτήτως αποτελέσματος) είναι πως οι Σκώτοι αποφασίζουν οι ίδιοι για το μέλλον τους και πως δικαίωμα ψήφου έχουν ακόμα και οι έφηβοι που έχουν συμπληρώσει τα 16 τους χρόνια, πράγμα που συμβαίνει για πρώτη φορά στη Μ. Βρετανία! Όλα τα άλλα θα τα γράψει η ιστορία...