2017: Έτος εξελίξεων

Το 2016 ήταν μια πολύ δύσκολη χρονιά σε παγκόσμιο επίπεδο. Η τρομοκρατία εξαπλώθηκε σε περισσότερες χώρες τις Ευρώπης με μεγάλα χτυπήματα και νέους τρόπους δράσης (Νίκαια, Βρυξέλλες, Βερολίνο), το Ηνωμένο Βασίλειο αποχώρησε από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ η προσφυγική κρίση συνεχίστηκε αμείωτη.

Όλα, όμως, αυτά τα προβλήματα θα συνεχίσουν να μας απασχολούν και το 2017! Οι βίαιες συγκρούσεις στη Συρία συνεχίζονται, ενώ η εκεχειρία που έχει τεθεί σε ισχύ σε μεγάλο μέρος της συριακής επικράτειας μπορεί να “σπάσει” σε ελάχιστο χρόνο. Οι δυνάμεις του Bashar al-Assad δείχνουν να ελέγχουν την κατάσταση πλέον, όμως όλα είναι ρευστά, ειδικά αν λάβουμε υπόψη την ανάμιξη Ρωσίας και Τουρκίας στο εσωτερικό της Συρίας. Οι ρωσοτουρκικές σχέσεις δοκιμάζονται εντόνως και παρά τις δυο ευθείες προκλήσεις από τουρκικής πλευράς (κατάρριψη ρωσικού Sukhoi Su-24M και δολοφονία Ρώσου πρέσβη στην Άγκυρα) η Ρωσία φαίνεται να μην είναι διατεθειμένη να διαταράξει τη συνεργασία μεταξύ των δυο χωρών με κάποια επιθετική ή πολεμική ενέργεια, αλλά να προωθήσει την εδραίωσή της στη Συρία και τη στήριξη στον Assad με ταυτόχρονη οπισθοχώρηση των τουρκικών αιτημάτων για εδαφική επέκταση σε Συρία και Ιράκ.

Η Τουρκία αποτελεί μεγάλο ερωτηματικό για το νέο έτος. Μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του καλοκαιριού και με τις “εκκαθαρίσεις αντιφρονούντων” του Recep Tayyip Erdoğan σε στρατό, δημόσιο και δικαιοσύνη να συνεχίζονται, το συνταγματικό δημοψήφισμα την άνοιξη έρχεται για να πολώσει περισσότερο την ήδη τεταμένη κατάσταση στη χώρα που βάλλεται από συνεχόμενα τρομοκρατικά χτυπήματα. Οι πολίτες θα κληθούν να αποφασίσουν για την τροποποίηση 18 άρθρων του τουρκικού Συντάγματος. Οι πιο σημαντικές τροποποιήσεις περιλαμβάνουν την αλλαγή του πολιτεύματος σε Προεδρική Δημοκρατία, την αύξηση του αριθμού των κοινοβουλευτικών εδρών από 550 σε 600 και τις μεταρρυθμίσεις στο Ανώτατο Συμβούλιο Δικαστών και Εισαγγελέων. Υπέρ του δημοψηφίσματος έχει ταχθεί (πέρα από το κυβερνόν ΑΚΡ) το εθνικιστικό ΜΗΡ, ενώ αντίθετα είναι το κεμαλικό CHP και το φιλοκουρδικό HDP. Δεν είναι λίγοι, άλλωστε, αυτοί που υποστηρίζουν πως οι μαζικές διώξεις στην Τουρκία έχουν ως κύριο στόχο να αποδεκατιστεί η αντιπολίτευση και να επικρατήσει εν τέλει το θέλημα το Erdoğan. Το 2010 στο προηγούμενο δημοψήφισμα, τα πράγματα ήταν απλά για τον Τούρκο Πρόεδρο, αφού το 58% των πολιτών ενέκριναν τις μεταρρυθμίσεις του. Σήμερα, επτά χρόνια μετά, πολλά έχουν αλλάξει στην τουρκική κοινωνία και οι έως τώρα σφυγμομετρήσεις δεν δίνουν ξεκάθαρο αποτέλεσμα. Ενδεικτική είναι και η αποστασιοποίηση πολλών πρώην συνεργατών του Erdoğan που αποσύρθηκαν ακούσια ή εκούσια από την πολιτική σκηνή και τον ενεργό ρόλο σε αυτήν, κατηγορώντας των Erdoğan για ολοκληρωτισμό και αυταρχισμό.

Οι εξελίξεις στην Τουρκία είναι άμεσα  συνυφασμένες με το προσφυγικό και τη διαχείρισή του. Η Τουρκία αποτελεί μια από τις χώρες που φιλοξενούν τους περισσότερους πρόσφυγες (περίπου 2,5 εκατομμύρια), αλλά παράλληλα και “πέρασμα” στην Ευρώπη, μέσω της Ελλάδας φυσικά. Οι ροές προσφύγων δύσκολα θα ανακοπούν αν δεν υπάρξει ριζική αλλαγή σκηνικού στις εμπόλεμες περιοχές της Συρίας και άλλων χωρών, καθώς και αν δεν υπάρξει ολοκληρωμένη και ουσιαστική παρέμβαση των ευρωπαϊκών και διεθνών οργανισμών στη διαχείριση και ασφαλή μετεγκατάσταση των προσφύγων.

Η τρομοκρατία είναι άλλο ένα σημαντικό κεφάλαιο που θα συνεχίσει να μας απασχολεί. Πλέον έχουν γίνει μέρος της καθημερινότητάς μας τα πολύνεκρα τρομοκρατικά χτυπήματα σε διάφορες πόλεις και χώρες. Οι τρομοκράτες βρίσκονται συνήθως ένα βήμα μπροστά αιφνιδιάζοντας τις αρχές και πραγματοποιώντας επιθέσεις με πρωτότυπους τρόπους (με φορτηγά, χρησιμοποιώντας παιδιά κτλ). Αυτό δεν σημαίνει πως έχουν εγκαταλείψει τις “παραδοσιακές” μεθόδους, όπως ένοπλες επιθέσεις, καμικάζι-αυτοκτονίας, παγιδευμένα αυτοκίνητα, αεροπειρατείες κλπ. Οι αρχές ασφαλείας σε όλο τον κόσμο δείχνουν ανίσχυρες να αντιμετωπίσουν τους φονταμενταλιστές που στο όνομα του ιερού πολέμου είναι έτοιμοι να σκοτώσουν και να σκοτωθούν. Ειδικά οι αναφορές για ύπαρξη ισλαμιστικών τρομοκρατικών πυρήνων σε χώρες της δυτικής Ευρώπης και των Βαλκανίων, δείχνουν πως ο κίνδυνος δεν είναι εισαγόμενος, αλλά προέρχεται εκ των έσω. Αυτό τον κάνει δυσκολότερα διαχειρίσιμο και αποτρέψιμο…

Η Ευρώπη το 2017 αναμένεται να αλλάξει ριζικά! Η άνοδος της ακροδεξιάς είναι καταφανέστατη σχεδόν σε όλες τις χώρες και αναμένεται να αποτυπωθεί στις κρίσιμες εκλογικές αναμετρήσεις των επόμενων μηνών. Στις γερμανικές ομοσπονδιακές εκλογές του φθινοπώρου, η Angela Merkel καλείται να αντιστρέψει το εναντίον της κλίμα που καλλιεργείται από δεξιότερα και αριστερότερα κόμματα και να αποτρέψει μεγαλύτερη άνοδο του AfD. Η επαναδραστηριοποίηση του Martin Schulz στην εσωτερική πολιτική σκηνή της Γερμανίας αναμένεται να επιφέρει αλλαγές στη συνεργασία μεταξύ του συντηρητικού CDU και του σοσιαλιστικού SPD και η αλλαγή συμμαχιών-συνασπισμών δεν αποκλείεται. Εξίσου σημαντικές είναι και οι γαλλικές προεδρικές εκλογές του Απριλίου. Σε αυτές αναμένεται να επικρατήσει ο François Fillon των κεντροδεξιών Ρεπουμπλικάνων στο δεύτερο γύρο απέναντι στην ακροδεξιά Marine Le Pen του Εθνικού Μετώπου, ενώ το σοσιαλιστικό PS δεν έχει εκλέξει ακόμα υποψήφιο.

Πέρα, όμως, από τις “υπερδυνάμεις” της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εκλογές θα έχουμε τον Μάρτιο και στην Ολλανδία, όπου το εθνικιστικό PVV του  Geert Wilders προηγείται σημαντικά στις δημοσκοπήσεις! Στα γειτονικά Βαλκάνια, τον Απρίλιο θα έχουμε προεδρικές εκλογές στη Σερβία, τον Ιούνιο κοινοβουλευτικές εκλογές στην Αλβανία και το Νοέμβριο προεδρικές εκλογές στη Σλοβενία. Ανεξάρτητα από τα επιμέρους αποτελέσματα των εκλογών, σημαντικό θα είναι το επόμενο διάστημα για την έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ένωση, αφού η διαδικασία ίσως προκαλέσει περαιτέρω τριγμούς ανάμεσα στα κράτη-μέλη και αποτελέσει έναυσμα για νέες αποχωρήσεις. Η πολιτική και κοινωνική αστάθεια στην Ιταλία αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους κινδύνους για τη συνοχή της Ένωσης.

Η Ευρώπη έχει να αντιμετωπίσει πολλά σημαντικά ζητήματα. Η τρομοκρατία και το προσφυγικό αναφέρθηκαν ήδη. Εκκρεμούν όμως ακόμα τα ζητήματα της Ουκρανίας και της Κύπρου. Η de facto προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία δύσκολα θα αλλάξει και πλέον αναζητούνται διπλωματικές οδοί ώστε να ομαλοποιηθεί η κατάσταση στην ανατολική Ουκρανία, όπου ακόμα μαίνονται μάχες. Από την άλλη, οι συνομιλίες για επίλυση του Κυπριακού βρίσκονται σε κομβικό σημείο και αναμένονται εξελίξεις παρ’ όλο που δύσκολα θα βρεθεί κοινά αποδεκτή λύση ανάμεσα στην Κυπριακή Δημοκρατία, την Ελλάδα και την Τουρκία.

Οι εξελίξεις που έρχονται είναι παγκόσμιες και δεν αφορούν μόνο την ευρωπαϊκή ήπειρο. Η ορκωμοσία του Donald Trump στις 20 Ιανουαρίου δεν θα σημάνει μόνο την αλλαγή εξουσίας στο Λευκό Οίκο, αλλά και την αλλαγή στρατηγικής των ΗΠΑ στην εξωτερική πολιτική, την αλλαγή στάσης και συσχετισμών σε διάφορα γεωπολιτικά ζητήματα. Τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης τείνουν να επαναπροσδιορίσουν τη σχέση Ε.Ε.-ΗΠΑ, ιδίως μετά τις αναφορές για στενή συνεργασία του Trump με τον Vladimir Putin κατά τη διάρκεια των αμερικανικών εκλογών…

Όλα δείχνουν πως το 2017 θα είναι ένα “ενδιαφέρον” έτος με πολλές εξελίξεις σε διάφορα επίπεδα. Ένα έτος όπου πολλά από όσα έχουμε δεδομένα εδώ και χρόνια θα αλλάξουν. Ένα έτος όπου θα δοκιμαστούν οι αντοχές πολιτών, πολιτικών και δομών στην Ευρώπη, την Αμερική και τον κόσμο γενικότερα. Πολλοί αναλώνονται σε καταστροφολογία και δυσοίωνες προβλέψεις. Το γεγονός είναι πως με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, το 2017 θα μείνει στην ιστορία…