Αριθμός 52000
Παρακολούθησα πριν μερικές ημέρες στην ΕΤ1 την εκπομπή «Σαν παραμύθι». Είχε ως θέμα την αφήγηση ενός Κρητικού, του Δημόκριτου Παυλάκη, σχετικά με τη «ζωή» του στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου. Υπάρχουν αρκετοί που αυτές τις μέρες γράφουν αφιερώματα για τις ιστορικές νίκες των Ελλήνων στο αλβανικό μέτωπο, αλλά και τις ανδραγαθίες τους στα υπόλοιπα μέτωπα του πολέμου. Δυστυχώς, όμως, ο πόλεμος δεν είναι μόνο νίκες, αλλά κυρίως πόνος και δυστυχία! Έτσι, αυτό το άρθρο αποτελεί το δικό μου «αφιέρωμα» στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο…
Και μόνο το άκουσμα της λέξης «Νταχάου» ξυπνάει αμέσως μέσα μας αρνητικά αισθήματα. Η πραγματικότητα είναι ακόμα πιο σοκαριστική! Το στρατόπεδο συγκέντρωσης δημιουργήθηκε το 1933 αρχικά για πολιτικούς κρατουμένους, δηλαδή αντιφρονούντες του χιτλερικού καθεστώτος, σοσιαλδημοκράτες, κομμουνιστές και συνδικαλιστές. Αργότερα, σε αυτό φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν και θανατώθηκαν Εβραίοι, μάρτυρες του Ιεχωβά, Ρομά και ομοφυλόφιλοι. Το ίδιο στρατόπεδο αποτέλεσε πρωτεύων τόπο συγκέντρωσης αιχμαλώτων από τις χώρες που εισέβαλαν και κατακτούσαν οι Γερμανοί και οι σύμμαχοί τους.
Ας πάμε, όμως, να δούμε εκ των έσω πως λειτουργούσε. Η αφήγηση του αγέρωχου γερο-Δημόκριτου ήταν συγκλονιστική και καθηλωτική! Άλλωστε, εκεί πέρασε περισσότερα από τέσσερα χρόνια… Το πρώτο πράγμα που συναντά κανείς είναι η σιδερένια πόρτα με την επιγραφή “ARBEIT MACHT FREI” (=Η εργασία απελευθερώνει). Ο Κρητικός της ιστορίας μας άνηκε στους «τυχερούς», καθώς έφτασε εκεί με τρένο. Υπάρχουν αναφορές πως οι Ναζί ανάγκαζαν Σοβιετικούς αιχμαλώτους πολέμου να διασχίζουν πεζή (!) το μεγαλύτερο μέρος της διαδρομής από τα πεδία των μαχών μέχρι το Νταχάου. Φυσικά, οι περισσότεροι δεν έφταναν ποτέ… Αμέσως μετά ακολουθούσε η κατάσχεση των ρούχων των κρατουμένων και η καταγραφή τους. Τους έδιναν από μια ριγέ στολή κι ένα ζευγάρι τσόκαρα. Επίσης, τους χάραζαν κι ένα σημάδι (σαν τατουάζ) ανάλογα με τη χώρα καταγωγής τους ή τον λόγο φυλάκισής τους και τους κούρευαν. Από εδώ και πέρα δεν υπάρχουν ονόματα παρά μόνο αριθμοί. Το «Δημόκριτος Παυλάκης» αντικαταστάθηκε από το απρόσωπο νούμερο 52000. Κανείς δεν πρόκειται να τον φωνάξει ξανά με το όνομά του μέσα στο Νταχάου, ούτε να τον ρωτήσει από πού έρχεται κτλ. Ο αριθμός 52000 τα λέει όλα για τη Γκεστάπο.
Η μέρα ξεκινούσε με το προσκλητήριο. Όλοι οι κρατούμενοι συγκεντρώνονταν στον προαύλιο χώρο του στρατοπέδου και παρέμεναν εκεί για αρκετή ώρα γυμνοί να υπομένουν το ψύχος. Τους επιθεωρούσαν Γερμανοί αξιωματικοί, κυρίως της Αεροπορίας, και κρατούσαν το νούμερο όσων πίστευαν πως έχουν την κατάλληλη σωματοδομή και χαρακτηριστικά για τα διάφορα πειράματά τους. Εάν κάποιος έλειπε από το προσκλητήριο οι υπόλοιποι ήταν αναγκασμένοι να περιμένουν ως και τρεις ώρες κάτω από αυτές τις αντίξοες συνθήκες. Πολλοί δεν άντεχαν και σωριάζονταν νεκροί στη γη! Όσοι άντεχαν αναγκάζονταν να υπομείνουν το ντουζ με παγωμένο νερό. Στη συνέχεια έπιαναν δουλειά για πολλές ώρες ακατάπαυστα. Μόνο τους διάλειμμα ήταν για φαγητό: καροτόζουμο με ψωμί… Ακόμα και στην τουαλέτα πήγαιναν με το χρονόμετρο. Μάλιστα, υπήρχαν φορές που οι κρατούμενοι πήγαιναν στην τουαλέτα, αποκοιμιούνταν από την κούραση και στη συνέχεια οι Γερμανοί αξιωματικοί τους μαστίγωναν προς παραδειγματισμό των υπολοίπων! Η καταναγκαστική τους εργασία χρησιμοποιούνταν από τα SS για να αυξήσουν τα έσοδά τους, αφού εκμίσθωναν ουσιαστικά τους αιχμαλώτους σε, κρατικές και ιδιωτικές, επιχειρήσεις και βιομηχανίες.
Αυτός ο τρόπος ζωής κάθε άλλο παρά φυσιολογικός ήταν. Σιγά-σιγά το στρατόπεδο γέμισε αποστεωμένους ανθρώπους ανίκανους να σταθούν στα πόδια τους. Όμως, η σωματική καταπόνηση δεν ήταν τίποτα μπροστά στην ψυχική… Οι ίδιοι οι κρατούμενοι εξαναγκάζονταν από τα SS να μεταφέρουν τα άψυχα σώματα των συγκρατουμένων τους στο κρεματόριο για την αποτέφρωση. Δυσωδία παντού στο χώρο. Η μυρωδιά των καμένων ανθρωπίνων σωμάτων έκανε την ατμόσφαιρα αποπνικτική. Το θέαμα, όμως, ήταν περισσότερο μακάβριο. Στοιβαγμένοι σε καρότσια άνθρωποι με πεταγμένα τα μάτια, με αίμα να τρέχει από τη μύτη και το σώμα τους. Ήταν τα θύματα των πειραμάτων που πραγματοποιούσαν πάνω τους οι γιατροί των SS.
Πολλοί προσπάθησαν να δραπετεύσουν τη νύχτα! Τους έβλεπαν όλοι καμένους και καρφωμένους στα ηλεκτροφόρα συρματοπλέγματα το επόμενο πρωί. Οι Γερμανοί έπαιρναν δρακόντεια μέτρα για την αποφυγή δραπετεύσεων. Είχαν σκοπιές κάθε 8 μέτρα και πανύψηλα ηλεκτροφόρα πλέγματα περιμετρικά του στρατοπέδου. Ήθελαν να μην μαθευτεί παραέξω τίποτα από όσα συνέβαιναν εκεί. Έχει ακουστεί πως 2 Έλληνες κατάφεραν να δραπετεύσουν από το Νταχάου. Οι Γερμανοί τους συνέλαβαν, αλλά δεν τους τιμώρησαν επειδή τους θεώρησαν ήρωες με το κατόρθωμα που πέτυχαν!
Έπρεπε, λοιπόν, να βρουν άλλο τρόπο να διαφύγουν. Ένας Έλληνας, συντοπίτης του Δημόκριτου από την Κρήτη, υποδύθηκε τον άρρωστο στο πρωινό προσκλητήριο καταρρέοντας. Οι Γερμανοί αναγκάστηκαν να τον μεταφέρουν στο νοσοκομείο. Δεν ήταν ελεύθερος, μα είχε ένα πιάτο φαΐ να φάει! Έπειτα από μέρες επέστρεψε πίσω στο Νταχάου και ξαναπροσποιήθηκε τον άρρωστο. Αυτό το επανέλαβε άλλη μια φορά. Οι Γερμανοί αξιωματικοί κατάλαβαν το κόλπο που είχε σκαρώσει και τον απομάκρυναν από τους υπόλοιπους. Κανείς δεν τον ξαναείδε… Το μόνο που πρόλαβε να πει στον Δημόκριτο είναι: «Να μου φιλήσεις την Κρήτη!».
Τα χρόνια κυλούσαν βασανιστικά και μαρτυρικά. Οι περισσότεροι αιχμάλωτοι πέθαιναν, αλλά ο αριθμός των κρατουμένων διατηρούνταν αμείωτος. Κάθε μέρα νέοι αιχμάλωτοι εισάγονταν στο Νταχάου. Οι τιμωρίες συχνές και «δι’ ασήμαντον αφορμή». Βασανιστήρια με μαστίγια, «ψυχολογικός πόλεμος», αλλά και εν ψυχρώ εκτελέσεις αποτελούσαν την καθημερινότητα στο κολαστήριο του Νταχάου. Πενήντα Ρώσοι βρήκαν τραγικό θάνατο στους «φούρνους» των Ναζί επειδή την ώρα της εργασίας ψέλλισαν τον εθνικό τους ύμνο!
Το Νταχάου είχε τόσους κρατούμενους που «δάνειζε» μερικούς σε άλλα στρατόπεδα συγκέντρωσης που είχαν ελλείψεις… Σε μια τέτοια «ανταλλαγή» συμμετείχε και ο Δημόκριτος Παυλάκης. Τους μετέφεραν με τρένο για άλλο στρατόπεδο στην Τσεχία. Με κάποιο τρόπο κατάφερε να διαφύγει και να βρει καταφύγιο στη σοφίτα ενός Τσέχου. Αυτός τον περιέθαλψε, του έδωσε φαΐ, ρούχα και στέγη για να μείνει! Μετά από λίγο καιρό ήρθε η απελευθέρωση. Όμως, ο Δημόκριτος ήταν σε άθλια κατάσταση και κινδύνευε να πεθάνει από τύφο. Χάρη στη συνδρομή ενός (άγνωστου) Ρώσου βρέθηκε κρεβάτι σε νοσοκομείο για τον Δημόκριτο. Ο Ρώσος έδειξε τέτοια προθυμία να προσφέρει στο Δημόκριτο μόλις πληροφορήθηκε την κράτησή του στο Νταχάου.
Έγινε καλά. Ήθελε να επιστρέψει, όμως, άμεσα στην Κρήτη, τη γενέτειρά του. Ο Ρώσος τον βοήθησε και πάλι, καθώς του ετοίμασε όλα τα απαραίτητα έγγραφα ταχύτατα και τον εφοδίασε με ένα συνοδευτικό πως πρέπει να προωθηθεί αμέσως στην Ελλάδα. Γύρισε ουσιαστικά γρήγορα. Όταν έφτασε στην Κρήτη έσκυψε και φίλησε το χώμα της, ενώ την ώρα που πήγε στο χωριό του βρήκε τους συγχωριανούς του να του κάνουν μνημόσυνο! Με τις μνήμες να τον βασανίζουν και τις εικόνες νωπές ακόμα στο μυαλό του έφτιαξε μια καινούργια ζωή. Από τα χαλάσματα γεννήθηκε ένα οικοδόμημα. Το νούμερο 52000 του Νταχάου ήταν και πάλι ο Δημόκριτος Παυλάκης από την Κρήτη…
