Πόσο σοσιαλιστική είναι η Σοσιαλιστική Διεθνής;

Πριν από μήνες έγιναν οι γνωστές εξεγέρσεις στον αραβικό κόσμο που ακόμα δεν έχουν ολοκληρωθεί και η αξιολόγησή τους είναι ανέφικτη έπειτα από τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Ένα αξιοσημείωτο αυτών των εξεγέρσεων είναι πως οι περισσότεροι από τους ηγέτες εναντίον των οποίων στράφηκαν οι διαδηλωτές δήλωναν σοσιαλιστές και τα κόμματά τους ήταν μέλη της Σοσιαλιστικής Διεθνούς! Παράδοξο; Ίσως αν δεν δούμε σε βάθος κάποια επιπλέον στοιχεία και κάποιες ιδιαιτερότητες…

Καταρχάς, η Σοσιαλιστική Διεθνής είναι μια διεθνής οργάνωση, στην οποία συμμετέχουν σοσιαλιστικά, εργατικά και σοσιαλδημοκρατικά κόμματα από ολόκληρο τον κόσμο. Ιδρύθηκε το 1951 ως συνέχεια της Διεθνούς των Εργατικών και Σοσιαλιστικών Κομμάτων, η οποία αποτελούσε μετεξέλιξη της Β΄ Διεθνούς που υπήρχε από το 1889 και είχε σημαντική διεθνή πολιτική δράση μέχρι τα χρόνια του μεσοπολέμου. Πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς είναι σήμερα ο Γιώργος Παπανδρέου που μόνο σοσιαλιστική δεν μπορεί να χαρακτηριστεί η κυβερνητική του πολιτική…

Η πρώτη χώρα από την οποία ξεκίνησαν οι εξεγέρσεις ήταν η Τυνησία. Στόχος ήταν η εκδίωξη του Προέδρου Zine El Abidine Ben Ali. Ο Ben Ali, 75 ετών, είχε λάβει στρατιωτική εκπαίδευση στη Γαλλία και ακολούθησε στρατιωτική και μετέπειτα πολιτική καριέρα. Διορίστηκε Πρωθυπουργός από τον Habib Bourguiba την 1η Οκτωβρίου του 1987 και με βάση το Σύνταγμα θα ήταν διάδοχος του. Πέντε εβδομάδες μετά, κήρυξε το γηραιό πολιτικό Bourguiba ασθενή και ανίκανο να κυβερνήσει, αναλαμβάνοντας ο ίδιος Πρόεδρος, το Νοέμβριο του 1987. Κυβέρνησε συνεχόμενα ως το 2011! Το κόμμα του, Συνταγματικός Δημοκρατικός Συναγερμός, άνηκε στη Σοσιαλιστική Διεθνή, από την οποία διεγράφη μετά τις αναταραχές…

Μετά την Τυνησία, σειρά στις εξεγέρσεις πήρε η Αλγερία. Οι διαδηλωτές εκεί καλούσαν τον Πρόεδρο Abdelaziz Bouteflika σε παραίτηση. Ο Bouteflika, 74 ετών, είχε πρωτοστατήσει στον απελευθερωτικό αγώνα της Αλγερίας ενάντια στη Γαλλία και από το 1962 εκλέχθηκε βουλευτής. Ο Bouteflika κατήλθε υποψήφιος στις εκλογές το 1999 ως ανεξάρτητος και εξελέγη με το 74% των ψήφων. Πριν την ψηφοφορία αποχώρησαν από το γύρο όλοι οι άλλοι υποψήφιοι, επικαλούμενοι φόβους για νοθεία. Επανεξελέγη το 2004 με ποσοστό 85% και το 2009 με ποσοστό 90,24%. Κυβερνά ως σήμερα, ενώ το κόμμα του, Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, αν και δεν ανήκει στη Σοσιαλιστική Διεθνή υποστηρίζει τον μαρξισμό και χαρακτηρίζεται αριστερό.

Τέλη Ιανουαρίου με αρχές Φεβρουαρίου κάνουν τη δική τους επανάσταση οι Αιγύπτιοι με κύριο αίτημα την παραίτηση του Προέδρου Hosni Mubarak. Ο Mubarak, 83 ετών, υπηρέτησε σε πολλές διοικητικές θέσεις στην Αιγυπτιακή Πολεμική Αεροπορία και προήχθη μέχρι το βαθμό του πτεράρχου. Μετά τη δολοφονία του προκατόχου του, Προέδρου Anwar Sadat, το 1981, έγινε Πρόεδρος της Αραβικής Δημοκρατίας της Αιγύπτου. Επανεξελέγη στις εκλογές του 1987, 1993, 1999 και 2005, δηλαδή κυβέρνησε για τριάντα συνεχόμενα χρόνια από το 1981 ως το 2011! Το κόμμα του, Εθνικό Δημοκρατικό Κόμμα, διεγράφη από τη Διεθνή Σοσιαλιστική και διαλύθηκε…

Σειρά στις αραβικές εξεγέρσεις έχει η Λιβύη. Ο εμφύλιος πόλεμος που συνεχίζεται γίνεται για να ανατραπεί το καθεστώς του Muammar al-Gaddafi. Ο Gaddafi, 69 ετών, ήταν ο ηγέτης μιας μικρής ομάδας Λίβυων αξιωματικών του στρατού που έκανε πραξικόπημα και ανέτρεψε τον βασιλιά Idris το 1969. Από τότε μέχρι σήμερα, ο Gaddafi αποτελεί τον de facto ηγέτη της Λιβύης παρά τις όποιες αμφισβητήσεις και διαμαρτυρίες. Τα 42 χρόνια στην εξουσία τον κάνουν έναν από τους μακροβιότερους μη-βασιλικούς ηγέτες στην ιστορία! Όσον αφορά την ιδεολογία του, ο Gaddafi έχει ενσωματώσει τις ιδέες του αραβικού σοσιαλισμού και του αραβικού εθνικισμού στην πολιτική φιλοσοφία του που δημοσιεύθηκε στο Πράσινο Βιβλίο το 1975…

Από τις πιο πρόσφατες χρονικά εξεγέρσεις που σημειώνονται είναι αυτή στη Συρία. Περισσότεροι από 1300 διαδηλωτές έχουν δολοφονηθεί σε μια άνευ προηγουμένου κυβερνητική αντίδραση από τον Πρόεδρο Bashar al-Assad. Ο Assad, 46 ετών, είναι Πρόεδρος της Συρίας από το 2000, οπότε και διαδέχθηκε τον πατέρα του. Σπούδασε οφθαλμολογία στο Λονδίνο και αρχικά δεν σκόπευε να γίνει Πρόεδρος. Αντ' αυτού, για το αξίωμα προαλειφόταν ο αδερφός του, ο οποίος, όμως, σκοτώθηκε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Ο Assad έλαβε στρατιωτική εκπαίδευση και το 1999 έφθασε στο βαθμό του συνταγματάρχη. Το 2007 επανεξελέγη στην προεδρία με το 97,6% των ψηφισάντων να τάσσεται υπέρ του! Το κόμμα του, Σοσιαλιστικό Αναγεννησιακό Κόμμα ή όπως είναι γνωστό Ba'ath, υποστηρίζει τον αραβικό σοσιαλισμό και εθνικισμό, αντιτίθεται στον δυτικό ιμπεριαλισμό και καλεί σε ένωση τους Άραβες, αλλά δεν ανήκει στη Σοσιαλιστική Διεθνή.

Ένα από τα κόμματα που άνηκαν στη Σοσιαλιστική Διεθνή και διεγράφη, αλλά δεν συνδέεται άμεσα με τις αραβικές εξεγέρσεις, είναι το Ιβοριανό Λαϊκό Μέτωπο στην Ακτή Ελεφαντοστού. Ηγέτης του ήταν ο 66 ετών καθηγητής ιστορίας Laurent Gbagbo, ο οποίος αντιστάθηκε στο καθεστώς του Félix Houphouët-Boigny. Έγινε Πρόεδρος της Ακτής Ελεφαντοστού το 2000 και παρέμεινε ως το 2011 όταν συνελήφθη. Στη θητεία του υπήρξαν πολλές κρίσεις κι ένας εμφύλιος πόλεμος!

Τα παραπάνω είναι τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα πολιτικών που δήλωναν σοσιαλιστές ή άνηκαν στη Σοσιαλιστική Διεθνή, ενώ στην ουσία ήταν στυγνοί δικτάτορες. Οι περισσότεροι ξεκίνησαν ως απελευθερωτές για το λαό τους ενάντια σε απολυταρχικά καθεστώτα και κατείχαν θέσεις στο στρατό. Με την πάροδο, όμως, του χρόνου μεταλλάχτηκαν οι ίδιοι σε ηγέτες αυταρχικών καθεστώτων που ουδεμία σχέση είχαν με το σοσιαλισμό και τη δημοκρατία. Φυσικά, πολλοί Ευρωπαίοι σοσιαλιστές πολιτικοί ακολουθούν απόλυτα νεοφιλελεύθερη πολιτική, αλλά αυτοί τουλάχιστον δεν έχουν εγκαθιδρύσει καθεστώτα και σέβονται τους δημοκρατικούς θεσμούς…

Ήταν τελικά όλοι αυτοί οι Άραβες ηγέτες σοσιαλιστές; Σε αυτό το σημείο πρέπει να “βάλουμε στο παιχνίδι” έναν νέο πολιτικό όρο: τον αραβικό σοσιαλισμό. Ο όρος “αραβικός σοσιαλισμός” επινοήθηκε από τον Σύριο φιλόσοφο Michel Aflaq, έναν από τους ιδρυτές του κόμματος Ba'ath, για να διακρίνει τη δική του εκδοχή της σοσιαλιστικής ιδεολογίας από το διεθνιστικό μαρξιστικό σοσιαλισμό στην Ανατολική Ευρώπη και την Ανατολική Ασία, και την σοσιαλδημοκρατία στην Δυτική Ευρώπη. Για τους υποστηρικτές της ιδεολογίας αυτής, ο αραβικός σοσιαλισμός ήταν αναγκαία συνέπεια της αναζήτησης για αραβική ενότητα και ελευθερία, καθώς μόνο ένα σοσιαλιστικό σύστημα ιδιοκτησίας και ανάπτυξης θα ξεπερνούσε την κοινωνική και οικονομική κληρονομιά του ιμπεριαλισμού και της αποικιοκρατίας. Ο αντι-πνευματικός σοσιαλισμός της Ανατολικής Ευρώπης και της Ανατολικής Ασίας με την αθεΐα θεωρήθηκε ακατάλληλος για τον αραβικό κόσμο. Όπως με τη σοσιαλιστική ιδεολογία σε όλο τον κόσμο υπήρξε ιστορικά ισχυρή διεθνιστική τάση, έτσι συνέβη και στον αραβικό σοσιαλισμό. Ωστόσο, βασιζόταν κυρίως στον αντι-ιμπεριαλισμό και τη μη-δέσμευση, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Ενώ ο Αραβικός σοσιαλισμός στα χρόνια της ακμής του προώθησε ένα μεγάλο μέρος του οικονομικού και κοινωνικού προγράμματος του σοσιαλισμού της Ανατολικής Ευρώπης, τα πνευματικά θεμέλια του επέβαλλαν κάποια όρια στην επαναστατική δυναμική του: η ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής θα έπρεπε να εθνικοποιηθεί, αλλά μόνο στο πλαίσιο περιορισμού των παραδοσιακών αξιών, όπως η ατομική ιδιοκτησία και κληρονομιά. Οι αποκαλούμενες πρωτόγονες κοινωνικές δομές, όπως η φεουδαρχία, ο νομαδισμός, οι θρησκευτικές φατρίες και η καταπίεση των γυναικών, θα έπρεπε να ξεπεραστούν, αλλά όχι εις βάρος της διάρρηξης των κοινωνικών δεσμών που αποτελούσαν την αραβική ταυτότητα! Με λίγα λόγια, ο αραβικός σοσιαλισμός είναι η ισλαμική έκδοση του μαρξιστικού σοσιαλισμού κομμένη και ραμμένη στα μέτρα των μουσουλμάνων που αρνούνται την απόρριψη κάποιων στερεοτύπων και ξεπερασμένων παραδόσεων, εντούτοις θέλουν να αποκαλούνται σοσιαλιστές και μάχονται για την αραβική ενότητα…

Γιατί, όμως, η Σοσιαλιστική Διεθνής επί τόσα χρόνια υπέθαλπε την απολυταρχία των αραβικών καθεστώτων; Αυτή είναι μια ρητορική ερώτηση που δύσκολα θα απαντηθεί όσα χρόνια κι αν περάσουν! Η μόνη λογική απάντηση είναι πως ίσως δεν είχε πλήρη εικόνα των τεκταινόμενων εντός του αραβικού κόσμου και της αρκούσαν οι διατυπώσεις των Αράβων αξιωματούχων. Είναι μια σχέση αλληλεπίδρασης που βοηθά και τις δυο πλευρές. Από τη μια, οι Ευρωπαίοι σοσιαλιστές δεν έχουν πλήρη εικόνα για τη ζωή στις αραβικές χώρες, αλλά συνεργάζονται με τις ηγεσίες τους για διάφορα ζητήματα, είτε οικονομικά, είτε πολιτικά. Από την άλλη, οι Άραβες ηγέτες δεν δίνουν ξεκάθαρη εικόνα στους υπολοίπους για τον τρόπο διοίκησής τους, αλλά φροντίζουν να εξυπηρετούν τα συμφέροντά τους, ώστε να προωθήσουν τις διεκδικήσεις τους αργότερα… Δούναι και λαβείν κατά κάποιο τρόπο με θύματα τους Άραβες πολίτες!

Δυστυχώς, το συμπέρασμα όλων των παραπάνω, αλλά και όσων ζούμε και μαθαίνουμε καθημερινώς, είναι πως ελάχιστοι δηλωμένοι σοσιαλιστές ηγέτες δρουν ως τέτοιοι. Οι περισσότεροι εφαρμόζουν νεοφιλελεύθερες τακτικές κυρίως όταν κυβερνούν και η Σοσιαλιστική Διεθνής δεν θα μπορούσε να μην επηρεαστεί από αυτό. Οι εποχές που ηγέτες σαν τον Willy Brandt έδιναν το στίγμα τους στη Σοσιαλιστική Διεθνή έχουν περάσει. Η Σοσιαλιστική Διεθνής τείνει να γίνει ένας απλός σύνδεσμος ετερόκλητων κομμάτων. Ιδιαίτερα σε αυτές τις εποχές της κρίσης, θα έπρεπε η Σοσιαλιστική Διεθνής να δείχνει το δρόμο προς την αριστερά και το σοσιαλισμό στους πολίτες του κόσμου. Ας ελπίσουμε τουλάχιστον οι Ευρωπαίοι σοσιαλιστές πολιτικοί να μην επηρεαστούν από τον αραβικό σοσιαλισμό και τον υιοθετήσουν…