Νεανική ανεργία και μετάβαση στην αυτονομία

Οι νέοι είναι μία από τις κοινωνικές ομάδες που πλήττονται περισσότερο από την τρέχουσα οικονομική κρίση, με τα ποσοστά ανεργίας των νέων να συνεχίζουν να βρίσκονται σε πρωτοφανή για την Ευρώπη επίπεδα. Σύμφωνα με μια μελέτη της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ILO), το ποσοστό ανεργίας των νέων έχει διπλασιαστεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση από την αρχή της κρίσης, με τα πιο πρόσφατα στατιστικά να αποτιμούν τη νεανική ανεργία σε 51,5% (Ιούνιος 2014) στην Ελλάδα!

Όμως, η κρίση αυτή είναι κάτι περισσότερο από μια απλή οικονομική ανωμαλία που επιβαρύνει την ανεργία και την οικονομική ανάπτυξη. Αποτελεί, δυστυχώς, μια κρίση για τα ανθρώπινα δικαιώματα, αφού οι νέοι άνθρωποι δυσκολεύονται όλο και περισσότερο στο να έχουν πρόσβαση και να ασκούν επαρκώς τα κοινωνικά και οικονομικά τους δικαιώματα. Χρειάζονται, λοιπόν, άμεσες κοινωνικές, οικονομικές και εργασιακές πολιτικές που να στοχεύουν στη μείωση της ανεργίας των νέων.

Μεγάλη μερίδα της νεολαίας στην Ευρώπη διατρέχει τον κίνδυνο της φτώχειας ή του κοινωνικού αποκλεισμού! Πιο συγκεκριμένα, ο κίνδυνος των “φτωχών εργαζομένων” (δηλαδή εργαζομένων που έχουν εισόδημα κάτω από το όριο της φτώχειας) είναι υψηλότερος στις χώρες της νότιας Ευρώπης, όπως η Ελλάδα, η Ιταλία, η Πορτογαλία και η Ισπανία. Αν σε αυτό προστεθεί και η ραγδαία αύξηση του αριθμού των NEETs (νέοι εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης), τότε καταλαβαίνουμε πως δημιουργείται ένα εκρηκτικό μείγμα για τη βιωσιμότητα και την ισορροπία της κοινωνίας!

Μια σημαντική παράμετρος που έχει επηρεαστεί αρνητικά εξαιτίας της οικονομικής κρίσης είναι η αυτονομία των νέων. Οι νέοι σε όλη την Ευρώπη, μην έχοντας εργασιακές διεξόδους και επαρκή εισοδήματα, αναγκάζονται να ζουν με την οικογένειά τους για πολλά χρόνια με αρνητικές συνέπειες για την (προσωπική και οικονομική) αυτονομία τους. Επηρεάζεται, επίσης, άμεσα το επίπεδο ζωής τους και η ομαλή κοινωνική τους ένταξη.

Οι δυσμενείς συνέπειες από την καθυστερημένη μετάβαση στην αυτονομία και την ένταξη στην αγορά εργασίας, για τη σημερινή γενιά των νέων ανθρώπων, θα γίνουν ιδιαίτερα αισθητές μακροπρόθεσμα αν δεν ληφθούν ολοκληρωμένα μέτρα άμεσα. Οι κίνδυνοι αυτοί έχουν επισημανθεί σε πολλές μελέτες και αφορούν κυρίως την πρόσβαση στην κοινωνική ασφάλιση, την επαγγελματική ανάπτυξη και την αυτοεκτίμηση των νέων. Μάλιστα, ο Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης περιλαμβάνει ειδικές διατάξεις για το δικαίωμα στην εργασία, την πρόσβαση στην αγορά εργασίας των νέων και την επένδυση στις εκπαιδευτικές και μαθησιακές ευκαιρίες για αυτούς.

Ήδη σε πανευρωπαϊκό επίπεδο υπάρχει ιδιαίτερη κινητικότητα στη χάραξη στοχευμένων πολιτικών με σκοπό να προληφθούν οι παραπάνω κίνδυνοι. Η μείωση της νεανικής ανεργίας και του ποσοστού εγκατάλειψης της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης αποτελεί κεντρικό στόχο της στρατηγικής “Ευρώπη 2020”. Επίσης, η πύλη EURES (European Employment Services) παρέχει πληροφορίες σχετικά με τις ευκαιρίες απασχόλησης σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Επιπλέον, το 2013 εγκαινιάστηκε η “Ευρωπαϊκή συμμαχία για θέσεις μαθητείας” ώστε να συμβάλλει στην καταπολέμηση της ανεργίας των νέων με τη βελτίωση της ποιότητας και της προσφοράς θέσεων μαθητείας σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέσπισε το πιο φιλόδοξο πλάνο της για τους νέους τα τελευταία χρόνια, την “Εγγύηση για τη Νεολαία”. Πρόκειται για μια πρωτοβουλία, η οποία εξασφαλίζει ότι όλοι οι νέοι κάτω των 25 ετών λαμβάνουν προσφορά καλής ποιότητας εργασίας ή κατάρτισης εντός τεσσάρων µηνών από τη στιγµή που καθίστανται άνεργοι ή εξέρχονται από την εκπαίδευση. Δυστυχώς, όμως, η υλοποίηση του προγράμματος στην Ελλάδα έχει μείνει αρκετά πίσω, αφού η μη αγαστή συνεργασία μεταξύ των αρμόδιων φορέων οδήγησε στην υποβάθμιση του με αποτέλεσμα οι θιγόμενοι νέοι να μην έχουν επαρκή πληροφόρηση και να μην επωφελούνται των ευκαιριών που τους αφορούν!

Τον περασμένο Φεβρουάριο, το Συμβούλιο της Ευρώπης ξεκίνησε να εργάζεται πάνω σε ένα πενταετές σχέδιο δράσης με στόχο να αναπτυχθούν και να εφαρμοσθούν καινοτόμες πολιτικές για να υποστηρίξουν την ομαλή μετάβαση των νέων στην αυτονομία και την αγορά εργασίας. Το σχέδιο αυτό έχει μια προσέγγιση βασισμένη στα ανθρώπινα δικαιώματα, με ιδιαίτερη έμφαση στα κοινωνικά δικαιώματα και τη σημασία της συμμετοχής των νέων στις διαδικασίες λήψης των αποφάσεων. Για να επιτευχθεί αυτό χρειάζονται ολοκληρωμένες πολιτικές και διατομεακή συνεργασία σε τοπικό και εθνικό επίπεδο από τους αρμόδιους φορείς.

Τα μέτρα αυτά είναι αναγκαία, αλλά δεν μπορούμε να είμαστε απολύτως σίγουροι πως είναι επαρκή για την αντιμετώπιση της ανεργίας και την εξασφάλιση της αυτονομίας των νέων. Οι νέοι στην Ελλάδα και την Ευρώπη θα πρέπει να προστατευτούν αυτή την περίοδο και να μην “θυσιαστούν” στο βωμό της εφαρμοζόμενης και επιβαλλόμενης λιτότητας με δυνητικά καταστροφικές κοινωνικές συνέπειες. Μην ξεχνάμε, άλλωστε, πως οι αρνητικές επιπτώσεις δεν αφορούν μόνο την οικονομία, αλλά και την ίδια τη δημοκρατία εν τέλει!

Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Άποψη Μεγαρίδος-Δυτ.Αττικής".