Αξιολόγηση των πολιτικών για τη νεολαία στην Ελλάδα

Αναμφισβήτητα η οικονομική κρίση έχει πλήξει βαρύτατα τη νεολαία της χώρας μας και την έχει θέσει στο περιθώριο της πολιτικής προσοχής. Οι (ελάχιστες) πολιτικές για τη νεολαία που υπάρχουν στην Ελλάδα κρίνονται ανεπαρκείς και δεν συνεισφέρουν στην καλυτέρευση της κατάστασης. Η προηγούμενη κυβέρνηση απαξίωσε τους νέους και το ρόλο τους στην κοινωνία, συμβάλλοντας στην μεγαλύτερη περιθωριοποίησή τους!

Το Συμβούλιο της Ευρώπης πραγματοποιεί αξιολόγηση των εθνικών πολιτικών για τη νεολαία στα κράτη μέλη του. Κάθε χρόνο, μια ομάδα εμπειρογνωμόνων πραγματοποιεί δυο επισκέψεις μελέτης στις ενδιαφερόμενες χώρες και συντάσσει μια διεθνή έκθεση αξιολόγησης που υποβάλλεται στα αρμόδια όργανα και παρουσιάζεται σε δημόσια ακρόαση. Οι εκθέσεις αυτές αποσκοπούν στο να συμβάλλουν στην ευρεία ανάπτυξη και την εφαρμογή των πολιτικών για τη νεολαία στην Ευρώπη, ενώ η όλη διαδικασία έρευνας και συγγραφής διαρκεί περίπου δυο χρόνια.

Η Ελλάδα αποτέλεσε την 20ή χώρα που πραγματοποίησε αξιολόγηση των πολιτικών της. Ύστερα από πρόσκληση της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς, η διεθνής συγγραφική και ερευνητική ομάδα επισκέφθηκε τη χώρα μας το 2013 και ύστερα από εκτεταμένη έρευνα παρουσίασε στα θεσμικά όργανα του Συμβουλίου της Ευρώπης την τελική έκθεση αξιολόγησης στις 13 Νοεμβρίου 2014 στο Στρασβούργο.

Στην έκθεση αυτή, καθίσταται σαφές πως οι νέοι επηρεάστηκαν άμεσα από οικονομική κρίση και λιτότητα. Ο κοινωνικός αντίκτυπος της κρίσης είναι καταφανής και παρουσιάζει αυξητικές τάσεις κυρίως στους νέους που ζουν σε οικογένειες ανέργων, σε εκείνους που βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, καθώς και σε όσους υπόκεινται σε σοβαρές υλικές στερήσεις. Τα σχόλια κατά την παρουσίαση ήταν πολύ αρνητικά για την (προηγούμενη) ελληνική κυβέρνηση και την πολιτική της τόσο από τους νέους, όσο και από τους εκπροσώπους των άλλων ευρωπαϊκών κυβερνήσεων.

Σε γενικές γραμμές, τα μέτρα που λαμβάνονται και οι πολιτικές που εφαρμόζονται όλα αυτά τα χρόνια δεν έχουν επαρκή συνοχή και συντονισμό, ενώ η αποδοτικότητα και η αποτελεσματικότητά τους συχνά παραμένει άγνωστη! Οι αρμόδιοι φορείς δεν μπορούν να συνεργαστούν αρμονικά κι έτσι πολλά φιλόδοξα προγράμματα υποβαθμίζονται ή εγκαταλείπονται. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί άλλωστε η “Εγγύηση για τη Νεολαία” της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Η συγγραφική ομάδα, αν και εντυπωσιάστηκε με τον αριθμό των προγραμμάτων και πρωτοβουλιών που υλοποιούνται στον τομέα της νεανικής επιχειρηματικότητας, εντούτοις εξέφρασε την ανησυχία της πως όλα αυτά είναι σε μεγάλο βαθμό αποκομμένα από τις πραγματικές ανάγκες και την ευρύτερη κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα των νέων ανθρώπων. Απαιτείται λοιπόν καλύτερη ενσωμάτωση στην πραγματικότητα και εστίαση στις πραγματικές ανάγκες ώστε οι στρατηγικές που αναπτύσσονται και εφαρμόζονται να έχουν επιτυχία. Γενική εντύπωση των συγγραφέων είναι πως η επιχειρηματικότητα των νέων εξακολουθεί να αποτελεί στην Ελλάδα έναν πειραματικό χώρο, ο οποίος στηρίζεται περισσότερο στην “πρακτική της δοκιμής και του λάθους” παρά σε τεκμηριωμένα στοιχεία.

Άλλος ένας τομέας που χρειάζεται ανάπτυξη είναι κι αυτός της στροφής των νέων στην αγροτική παραγωγή. Η φιλοδοξία για ενίσχυση της πρωτογενούς παραγωγής βασίζεται μόνο σε καλές προθέσεις και έωλες πολιτικές υποσχέσεις. Τονίζεται πως στην Ελλάδα δεν υπάρχει ξεκάθαρη στρατηγική για το ζήτημα και τα περισσότερα προγράμματα έχουν υλοποιηθεί σε μια ad hoc βάση, ανάλογα με τα διαθέσιμα κεφάλαια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ειδικότερα, αν αναλογιστούμε τις κυβερνητικές προθέσεις να στραφούν οι μισοί νέοι στην επιχειρηματικότητα και οι άλλοι μισοί στην αγροτική παραγωγή, όπως επιχειρείτο από την αρχή της κρίσης χωρίς περαιτέρω στήριξη, βλέπουμε πως χάθηκε πολύτιμος χρόνος και χρήμα χωρίς ουσιαστικά αποτελέσματα...

Ακόμα, η πληροφόρηση των νέων για θέματα που τους αφορούν κρίνεται ανεπαρκής, δεν διαδίδεται οργανωμένα και συστηματικά και έτσι αναγκάζει τους νέους να αναζητούν μόνοι τους τις απαιτούμενες πληροφορίες στο διαδίκτυο, συχνά με λανθασμένο τρόπο ή ανακριβή αποτελέσματα. Πιο συγκεκριμένα, στον τομέα της εργασίας δεν παρέχονται εξειδικευμένες πληροφορίες στους άνεργους νέους που αναζητούν εργασία, τη στιγμή που η νεανική ανεργία ξεπερνά το 51%!

Δυστυχώς, η χώρα μας καταστρατηγεί επίσης τον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη όσον αφορά τα εργασιακά δικαιώματα των νέων. Ο Χάρτης αυτός είναι μια διεθνής συνθήκη Εργατικού Δικαίου και εγγυάται τις θεμελιώδεις ελευθερίες και τα δικαιώματα σε τομείς όπως η στέγαση, η υγεία, η εκπαίδευση, η απασχόληση, η νομική και κοινωνική προστασία, η διακίνηση προσώπων και η αρχή της μη διάκρισης. Η Ελλάδα έχει αποδεχτεί μόνο 67 από τις 72 παραγράφους του με αποτέλεσμα να μην έχει συμμορφωθεί σε ιδιαίτερα σημαντικά ζητήματα, όπως “Απασχόληση, κατάρτιση και ίσες ευκαιρίες”, “Υγεία, κοινωνική ασφάλεια και κοινωνική προστασία”, “Εργασιακά δικαιώματα” και “Παιδιά, οικογένειες, μετανάστες”.

Η έκθεση κλείνει με 22 προτάσεις για μεταρρυθμίσεις στις πολιτικές για τη νεολαία που θα ωφελήσουν μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα τους νέους, την οικονομία και την κοινωνία στο σύνολό της. Η Ελλάδα καλείται να εξετάσει με περισσότερη προσοχή τη σχέση μεταξύ των κοινωνικο-οικονομικών συνθηκών των νέων ανθρώπων και της ευημερίας τους, καθώς και την άνοδο των ακραίων πολιτικών ομάδων. Αυτά αφορούν τις ουσιαστικές κοινωνικές συνθήκες των νέων (άστεγοι, ανεργία, υποσιτισμός), τον εξτρεμισμό και τον ευρωσκεπτικισμό, τη μετανάστευση των νέων στο εξωτερικό και την επακόλουθη διαρροή εγκεφάλων.

Από την αξιολόγηση του Συμβουλίου της Ευρώπης προκύπτει πως πρέπει να υπάρξουν άμεσα ριζικές αλλαγές και μεταρρυθμίσεις σε όλα τα επίπεδα στον τομέα της νεολαίας! Η νέα κυβέρνηση θα πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη της τις προτάσεις αυτές και να δημιουργήσει επιτέλους μια στρατηγική που θα στηρίζει και θα ενισχύει τη νεολαία σε μια εποχή που δοκιμάζεται, όσο καμία άλλη κοινωνική ομάδα, από την ανεργία και την επιβαλλόμενη μετανάστευση. Τα ημίμετρα που εφαρμόστηκαν μέχρι σήμερα απέτυχαν παταγωδώς. Ας υπάρξει στοχευμένη δράση με σαφείς στόχους, μεθόδους και πρακτικές. Τα αποτελέσματα της θα μας ωφελήσουν όλους!

Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Αιχμή Μεγάρων".