Facebook: Παγκοσμιοποίηση ή απομόνωση;

Όλα ξεκίνησαν το βράδυ της 4^ης Φεβρουαρίου 2004 όταν ο Mark Zuckerberg, ένας φοιτητής Πληροφορικής, «ανέβασε» το Facebook στο διαδίκτυο. Τότε ήταν απλά ένας ιστότοπος κοινωνικής δικτύωσης για τους φοιτητές του Harvard. Σιγά-σιγά η φήμη του επεκτεινόταν και στους χρήστες προστέθηκαν φοιτητές κι άλλων πανεπιστημίων, σχολείων και κολλεγίων των ΗΠΑ.

Το μεγάλο άλμα έγινε στις 26 Σεπτεμβρίου 2006 όταν υλοποιήθηκε το άνοιγμα προς όλο τον πλανήτη! Πλέον ο καθένας μπορούσε να γίνει μέλος στο Facebook, οπουδήποτε στον κόσμο κι αν ζούσε, αρκεί να είναι άνω των 13 ετών και να έχει διεύθυνση e-mail! Όπερ και εγένετο… Το Facebook «κατακλύστηκε» από εκατομμύρια μέλη από κάθε γωνιά του πλανήτη. Σήμερα, αριθμεί περισσότερα από 250 εκατομμύρια μέλη παγκοσμίως, ενώ στην Ελλάδα το 2008 καταγράφηκε αύξηση των μελών κατά 181% και σήμερα τα εγγεγραμμένα μέλη ξεπερνούν τις 600 χιλιάδες! Η αξία του αποτιμάται στα 300 εκατομμύρια δολάρια, αν και αρκετοί οικονομικοί αναλυτές ανεβάζουν αυτό το ποσό ακόμα και στα 5 δις δολάρια! Αλλά το Facebook για να παραμείνει ανταγωνιστικό εξελίχθηκε: νέες εφαρμογές, νέο στυλ και νέες γλώσσες προστέθηκαν. Αυτή τη στιγμή είναι διαθέσιμο ήδη σε 50 γλώσσες, ενώ στο άμεσο μέλλον θα προστεθούν άλλες 40! Αρκετά, όμως, με τα ιλιγγιώδη στατιστικά…

Τι πραγματικά είναι, όμως, το Facebook; Οι γνώμες διίστανται πάνω σε αυτό το θέμα. Αρκετοί είναι αυτοί που υποστηρίζουν πως το Facebook είναι το κυρίαρχο μέσο της (καλώς εννοούμενης) παγκοσμιοποίησης. Ο κάθε χρήστης μπορεί να γίνει «πολίτης του κόσμου» από τον καναπέ του ή από το γραφείο του! Γνωριμίες με ανθρώπους από όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου, γόνιμη ανταλλαγή απόψεων και εικονικά ταξίδια… Νέοι καλλιτέχνες γίνονται διάσημοι «ποστάροντας» τις δημιουργίες τους. Καινούργιες παρέες, ακόμα και έρωτες, δημιουργούνται μέσα από τη διαδικτυακή γνωριμία. Ξεχασμένοι φίλοι ξαναβρίσκονται μετά από καιρό. Οι νέοι μοιράζονται τις φωτογραφίες τους με άλλους νέους, γράφουν τις απόψεις τους για διάφορα θέματα στα αντίστοιχα «γκρουπάκια». Ενημερώνονται και ενημερώνουν τους υπόλοιπους για εκδηλώσεις διαφόρων ειδών. Κοινοποιούν στους διαδικτυακούς τους φίλους ενδιαφέροντα άρθρα και links. Ξεπερνούν τις ώρες πλήξης ασχολούμενοι με τις διάφορες εφαρμογές και τα κουίζ. Επίσης, πολιτικοί λαμβάνουν τα μηνύματα χρηστών ή ακόμα και «τσατάρουν» μαζί τους, ενώ παράλληλα προωθούν τις απόψεις τους.

Αυτές είναι μερικές από τις συνηθέστερες δραστηριότητες των χρηστών του Facebook. Αυτή είναι η καλή πλευρά! Υπάρχει, όμως, και η άλλη, η πιο σκοτεινή πλευρά…

Δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν πως το Facebook είναι το «σύγχρονο Big Brother της ανθρωπότητας». Άνθρωποι άγνωστοι μπορούν να έχουν πρόσβαση σε ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα των χρηστών, όπως η ηλικία, το θρήσκευμα, οι πολιτικές πεποιθήσεις κ.ά. Επίσης, οι φωτογραφίες των χρηστών μπορεί να χρησιμοποιηθούν δόλια από κάποιους ανθρώπους για διάφορους λόγους. Μάλιστα, στις 14 Δεκεμβρίου 2005 δύο φοιτητές του ΜΙΤ κατάφεραν να «ξεκλειδώσουν» τα προφίλ 70000 χρηστών στα πλαίσια σχετικής έρευνας που πραγματοποιούσαν σχετικά με την ασφάλεια του Facebook! Το γεγονός αυτό αποδεικνύει περίτρανα το πόσο ανοχύρωτοι είναι οι χρήστες απέναντι σε επιθέσεις από κακόβουλους crackers (..και όχι hackers, όπως συχνά αναφέρεται λανθασμένα).

Αρκετή κριτική ασκείται (και όχι αδίκως) στο Facebook σχετικά με τη διαφημιστική πολιτική που ακολουθεί. Πολλοί κατηγορούν πως ευαίσθητα στοιχεία των χρηστών παραχωρούνται σε εταιρείες με σκοπό την παραγωγή «στοχευμένων διαφημίσεων» για διάφορα προϊόντα τους. Για παράδειγμα, διαφημίσεις καλλυντικών στις γυναίκες. Ακόμα, οι κατηγορίες αφορούν και τη διανομή των ηλεκτρονικών διευθύνσεων χρηστών. Πολλοί λαμβάνουν ενημερωτικά mails για διάφορα προϊόντα, χωρίς να έχουν εγγραφεί σε newsletters των διαφόρων e-shops.

Δυστυχώς, το Facebook δεν έχει καταφέρει ακόμα να συμβάλλει στον εκσυγχρονισμό των αντιλήψεων σε ορισμένα κράτη. Η λογοκρισία ζει και βασιλεύει ακόμα και στο Facebook. Ενδεικτικά, η Κίνα, το Μπουτάν, η Βιρμανία, το Ιράν και η Συρία είτε έχουν αποκλείσει εντελώς το Facebook, είτε λογοκρίνουν τα όσα γράφονται μέσα σε αυτό. Όλα αυτά σε μια προσπάθεια να καταστείλουν τον πολιτικό ακτιβισμό που στρέφεται ενάντια στα ανελεύθερα καθεστώτα των χωρών αυτών.

Όμως, οι επικρίσεις ενάντια στο Facebook δεν σταματούν εδώ! Υπάρχουν ήδη αρκετές απολύσεις εργαζομένων που έγιναν με αφορμή δημοσιεύσεις των τελευταίων στα προφίλ τους. Έχουν πραγματοποιηθεί ήδη αρκετές δίκες το κατηγορητήριο των οποίων στηρίχτηκε σε στοιχεία που πάρθηκαν μέσα από το Facebook. Αρκετές οικογένειες έχουν διαλυθεί εξαιτίας «ύποπτων» κινήσεων στο Facebook. Πολλοί είναι και οι νέοι που έχουν πάθει εθισμό στο διαδίκτυο και σε ένα ποσοστό ευθύνεται και το Facebook!

Σε αυτό το τελευταίο σημείο στέκονται ιδιαίτερα οι ψυχολόγοι. Επισημαίνουν πως οι νέοι, πλέον, περνούν πολλές περισσότερες ώρες μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή τους από τα φυσιολογικά όρια! Έχοντας τα πάντα μπροστά τους απορρίπτουν τα ερεθίσματα που δέχονται από τον πραγματικό κόσμο και ενδίδουν στα εικονικά, τα πλασματικά ερεθίσματα του διαδικτύου. Αντί να δημιουργούν φιλίες στο κοινωνικό τους περιβάλλον προτιμούν τις φιλίες μέσω του Facebook και άλλων ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης. Σε πολλές περιπτώσεις οι συναντήσεις με την παρέα έχουν αντικατασταθεί από τα chat-rooms. «Κερνούν» εικονικά σφηνάκια, χαρίζουν εικονικά δώρα κτλ. Με άλλα λόγια ζουν μια δεύτερη παράλληλη εικονική ζωή. Έτσι, αυτόματα τα πλεονεκτήματα του Facebook μετατρέπονται σε μειονεκτήματα. Η παγκοσμιοποίηση των πληροφοριών μετατρέπεται σε απομόνωση του ανθρώπου! Αρκετοί είναι αυτοί που δεν μπορούν να το αντιληφθούν και εθίζονται με όποια επακόλουθα προβλήματα αυτό συνεπάγεται… Μπαίνουν έτσι σε ένα φαύλο κύκλο, ανήμποροι να αντισταθούν, όπου η έξοδος μοιάζει ανέφικτη!

«Νόμισμα με δύο όψεις» θα χαρακτήριζα εγώ εν κατακλείδι το Facebook. Από τη μια είναι η ευχαρίστηση της ικανοποίησης της κοινωνικότητας του ατόμου και από την άλλη μια καλά στημένη επιχείρηση κέρδους. Όπως και να ‘χει, ένα είναι το βέβαιο: η απλή ενασχόληση με το Facebook και τις άλλες ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης ποτέ δεν έβλαψε κανέναν. Αντιθέτως, η κατάχρηση είναι αυτή που δημιουργεί όλα τα προβλήματα και τα δεινά. Το «παν μέτρον άριστον» δεν λανθάνει και σε αυτή την περίπτωση…