Ψωμί, Παιδεία ή Ελευθερία;

Με μια άνευ προηγουμένου σύγκλιση των πολιτικών δυνάμεων της δεξιάς και της ακροδεξιάς, η υπουργός Παιδείας Α. Διαμαντοπούλου κατάφερε την υπερψήφιση του νόμου της για την “Δοµή, λειτουργία, διασφάλιση της ποιότητας των σπουδών και διεθνοποίηση των ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυµάτων”. Από την πλειοψηφία των φοιτητών και των καθηγητών έχει χαρακτηριστεί ως ο χειρότερος νόμος που έχει ψηφιστεί για την ανώτατη εκπαίδευση, ενώ η σύγκριση με τον αντίστοιχο νόμο της Μ. Γιαννάκου το 2007 δείχνει πως με το πέρασμα των ετών τα πράγματα γίνονται όλο και πιο δύσκολα για το δημόσιο πανεπιστήμιο. Η άποψη αυτή δεν εξάγεται αυθαίρετα, αλλά στηρίζεται σε σημεία του νόμου που θα αναλύσω παρακάτω.

Η αρχή γίνεται με τη λειτουργία ενός Νομικού Προσώπου Ιδιωτικού Δικαίου σε κάθε ίδρυμα µε τη µορφή ανώνυµης εταιρείας για την αξιοποίηση και διαχείριση του συνόλου ή µέρους των πόρων του ιδρύματος (άρθ. 58). Σκοπός του είναι η αύξηση της κεφαλαιακής αξίας και των εισοδηµατικών αποδόσεων της περιουσίας του πανεπιστημίου. Για την επίτευξη των παραπάνω σκοπών το Ν.Π.Ι.Δ. µεριµνά για τη λήψη χρηµατοδοτήσεων οποιασδήποτε µορφής και την είσπραξη δικαιωµάτων για την παροχή υπηρεσιών προς τρίτους. Στις αρμοδιότητες του Ν.Π.Ι.Δ. είναι: α) η παραγωγή και διάθεση προϊόντων και η παροχή υπηρεσιών έναντι τιµήµατος στο πλαίσιο των ερευνητικών στόχων του ιδρύµατος, αυτοτελώς ή µετά από σύσταση θυγατρικών εταιρειών ή σε συνεργασία µε άλλους φορείς ή µε τη συµµετοχή του σε οποιοδήποτε παραγωγικό φορέα ή επιχείρηση, στην ηµεδαπή ή την αλλοδαπή, β) η εκχώρηση ή διάθεση άδειας εµπορικής εκµετάλλευσης προϊόντων διανοητικής ιδιοκτησίας, έναντι τιµήµατος που καθορίζεται συµβατικά, σε άλλον οργανισµό ή επιχείρηση οποιασδήποτε µορφής, γ) η ίδρυση εταιρειών τεχνολογικής βάσης-έντασης γνώσης για την οικονοµική ή κοινωνική αξιοποίηση ή εκµετάλλευση των ερευνητικών αποτελεσµάτων και δ) η ίδρυση εκδοτικού οίκου και βιβλιοπωλείου ή η συµµετοχή σε επιχειρήσεις αξιοποίησης των ερευνητικών αποτελεσµάτων και της γνώσης, είτε µε τη σύσταση θυγατρικής επιχείρησης οποιασδήποτε µορφής για την εµπορική εκµετάλλευσή της είτε µε τη συµµετοχή σε από κοινού δραστηριότητα εκµετάλλευσης µε άλλους οργανισµούς ή επιχειρήσεις. Αν λάβουμε υπόψη μας και την καθιέρωση των επωνύμων εδρών (άρθ. 47) καθίσταται σαφές πως το “νέο” πανεπιστήμιο θα δρα σαν μια ιδιωτική ανώνυμη εταιρία που πρωταρχικό σκοπό έχει το κέρδος.

Ένα από τα άλλα μεγάλα πλήγματα είναι και η χρηματοδότηση. Σύμφωνα με το άρθρο 56, μέρος των αναγκών θα καλύπτεται από την κρατική χρηματοδότηση, ενώ τα ιδρύματα καλούνται να βρουν τα υπόλοιπα, αναγκαία για τη λειτουργία τους, χρήματα από χρηματοδοτήσεις, δωρεές και κάθε άλλη πηγή. Μάλιστα η κρατική χρηματοδότηση θα συνδέεται με την αξιολόγηση του ιδρύματος (άρθ. 63) στη λογική τα “καλά” και υπάκουα πανεπιστήμια θα περνούν και “καλά” λεφτά οπότε θα γίνονται “καλύτερα”, ενώ τα “κακά” πανεπιστήμια δεν θα παίρνουν “καλά” λεφτά με αποτέλεσμα να γίνονται χειρότερα… Με άλλα λόγια θεσμοθετείται η κρατική υποχρηματοδότηση και ανοίγουν διάπλατα οι πόρτες για την είσοδο του ιδιωτικού κεφαλαίου στα πανεπιστήμια.

Η διοίκηση των πανεπιστημίων δεν μένει ανέπαφη από το νέο νόμο. Το νέο συμβούλιο που προκύπτει αποτελείται και από εξωτερικά μέλη, ενώ η εκπροσώπηση των φοιτητών περιορίζεται στον ένα εκπρόσωπο (άρθ. 8)! Από το συμβούλιο αυτό θα εκλέγεται και ο πρύτανης, ο οποίος μπορεί να είναι αλλοδαπός και άσχετος με το ίδρυμα που θα διοικήσει… Γίνεται ξεκάθαρο πως τα ιδρύματα θα διοικούνται στην ουσία από ένα σύνολο “πεφωτισμένων” και διορισμένων, οι περισσότεροι εκ των οποίων δεν έχουν καμία σχέση με το ελληνικό πανεπιστήμιο!

Σύμφωνα με το άρθρο 30, οι σπουδές διαρθρώνονται σε τρεις κύκλους. Ο πρώτος κύκλος σπουδών συνίσταται στην παρακολούθηση ενός προγράµµατος σπουδών, περιλαµβάνει µαθήµατα που αντιστοιχούν κατ’ ελάχιστο σε 180 πιστωτικές µονάδες και ολοκληρώνεται µε την απονοµή τίτλου σπουδών. Κάθε ακαδηµαϊκό έτος περιλαµβάνει εκπαιδευτικές δραστηριότητες που αντιστοιχούν σε  60 πιστωτικές µονάδες ήτοι καθιερώνονται οι 3ετείς σπουδές. Ο δεύτερος κύκλος σπουδών συνίσταται στην παρακολούθηση προγράµµατος µεταπτυχιακών σπουδών, περιλαµβάνει για κάθε πρόγραµµα σπουδών µαθήµατα που αντιστοιχούν κατ’ ελάχιστο σε 60 πιστωτικές µονάδες και ολοκληρώνεται µε την απονοµή Μεταπτυχιακού Διπλώµατος Σπουδών. Πολύ απλά καταλαβαίνουμε πως οι σπουδές θα μετατραπούν σε 3τείς (προπτυχιακές και δωρεάν), ενώ το τέταρτο έτος θα χαρακτηρίζεται μεταπτυχιακό και απαιτούνται δίδακτρα για την ολοκλήρωσή του!

Μια αλλαγή που ξάφνιασε αρκετούς είναι η κατάργηση του ασύλου (άρθ. 3). Ένα κεκτημένο του ελληνικού λαού και του φοιτητικού κινήματος αποτελεί παρελθόν από την πιο συντηρητική και νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση της Μεταπολίτευσης. Εφαρμόζοντας τη λογική “πονάει χέρι, κόβει χέρι” η κ. Διαμαντοπούλου και η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ υπέκυψαν στις πιέσεις της ακροδεξιάς και των εκπροσώπων της στη Βουλή και έθεσαν στο περιθώριο την πιο ριζοσπαστική διάταξη του νόμου 1268/1982 που ψήφισε η τότε κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου… Σαφέστατα αυτό αποτελεί κι ένα μήνυμα για το τι πρέπει να προσδοκά ο λαός από εδώ και πέρα όσον αφορά τις κατασταλτικές μεθόδους και την άκρατη αστυνόμευση.

Μια ακόμα διάταξη που σε τίποτα δεν ωφελεί το πανεπιστήμιο, τους φοιτητές και το κράτος είναι η δυνατότητα διαγραφής όσων φοιτητών ξεπεράσουν κατά δυο έτη τον προβλεπόμενο χρόνο σπουδών. Δεν θα αναφερθώ σε λεπτομέρειες εδώ καθώς το έχω κάνει εκτενέστατα σε προηγούμενό μου άρθρο.

Όλα τα παραπάνω καταδεικνύουν πως το ελληνικό πανεπιστήμιο σύντομα οδεύει στο να πάψει σύντομα να είναι δημόσιο και δωρεάν. Η υποχρηματοδότηση και η εμπορευματοποίησή του θα φτάσουν στο ζενίθ με αποτέλεσμα τα πτυχία να απαξιωθούν πλήρως. Οι φοιτητές πλέον δεν έχουν λόγο στα τεκταινόμενα του ιδρύματός τους και είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν θα τυγχάνουν της ήδη υπάρχουσας ακαδημαϊκής ελευθερίας στο μέλλον.

Το σύνθημα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου “Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία” φαίνεται πως θα αποκτήσει σύντομα και πάλι ενεργό ρόλο στις διαδηλώσεις, αφού ούτε χρήματα θα έχουμε, ούτε δωρεάν παιδεία, αλλά ούτε και την απαραίτητη ελευθερία. Αυτό που καλούνται όλοι οι φοιτητές ενωμένοι να κάνουν είναι να αντιταχθούν οργανωμένα στη συντήρηση και το νεοφιλελευθερισμό της κυβέρνησης που ανοίγει διάπλατα το δρόμο στην ιδιωτικοποίηση της ανώτατης παιδείας. Ας μην ξεχνάμε πως ο μόνος αγώνας που χάνεται είναι αυτός που δεν δόθηκε ποτέ…