Τάσεις της νεανικής ανεργίας

Η νεανική ανεργία αυξάνεται διαρκώς και θα φτάσει το 13,1% μέσα στο 2017 παγκοσμίως. 71 εκατομμύρια νέοι (15-24 ετών) είναι άνεργοι. Το 37,7% των νέων στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες ζουν με λιγότερα από $3,1/ημέρα. Είναι αυτά τα ανησυχητικά στοιχεία υπερβολικά ή εκτός πραγματικότητας; Δυστυχώς όχι! Πρόκειται για τα κύρια συμπεράσματα της έκθεσης “World Employment and Social Outlook 2016: Trends for Youth” που παρουσίασε η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας και παρέχει επικαιροποιημένα στοιχεία για την παγκόσμια και περιφερειακή ανεργία των νέων. Εξετάζει επίσης τα ποσοστά φτώχειας των εργαζομένων, τις ευκαιρίες αξιοπρεπούς εργασίας τόσο στις αναπτυγμένες, όσο και στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, καθώς και τις ανισότητες μεταξύ των φύλων και τις τάσεις της μετανάστευσης των νέων.

Η νεανική ανεργία αποτελεί εδώ και αρκετά χρόνια πιεστικό ζήτημα για τις κυβερνήσεις και τις κοινωνίες των ευρωπαϊκών κρατών, κυρίως αυτών του Νότου. Σε αυτές τις χώρες παρατηρούνται κάποια σημάδια ομαλοποίησης και αναμένεται η μείωση του ποσοστού ανεργίας. Πιο συγκεκριμένα, το ποσοστό ανεργίας των νέων στα 28 κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναμένεται να φτάσει εντός του 2017 στο 18,4% (από 19,2% το 2016 και 20,3% το 2015). Αυτό σημαίνει ότι ο αριθμός των ανέργων νέων στην Ευρώπη αναμένεται να μειωθεί κατά μισό εκατομμύριο, από 4,7 εκατομμύρια το 2015 σε 4,2 εκατομμύρια το 2017.

Πέρα από τα καθαρά ποσοστά της ανεργίας, ένας σημαντικός παράγοντας που δεν αναλύεται συνήθως είναι πως οι νέοι υπερεκπροσωπούνται μεταξύ των ανέργων! Στην Ευρώπη, οι νέοι (15-24 ετών) αποτελούν το 10% του συνολικού εργατικού δυναμικού, ενώ ταυτόχρονα αντιπροσωπεύουν το 20% των ανέργων! Τα στοιχεία αυτά δείχνουν πόσο πιο πιθανό είναι για τους νέους να βρεθούν στην ανεργία σε σύγκριση με τον υπόλοιπο πληθυσμό. Η αναλογία του ποσοστού ανεργίας των νέων σε σύγκριση με τους λοιπούς ενήλικες εκτιμάται σε 2,9 το 2016 σε παγκόσμιο επίπεδο.

Οι επιπτώσεις της μακροχρόνιας ανεργίας των νέων είναι γνωστές από αντίστοιχες έρευνες και κοινές στις περισσότερες περιοχές. Πιο σημαντικές είναι η υποβάθμιση των δεξιοτήτων, η δυσκολία απόκτησης εμπειρίας στην αγορά εργασίας, ειδικά μεταξύ των νέων που αναζητούν την πρώτη τους εργασία και η απογοήτευση που προκαλείται στους νέους. Αυτό μπορεί να έχει μακροχρόνιο αρνητικό αντίκτυπο για το μέλλον της απασχολησιμότητας και της βιοποριστικής ικανότητας των νέων, καθώς και στη συνολική παραγωγικότητα και την οικονομική ανάπτυξη των κρατών.

Ένα φαινόμενο που παρατηρείται εντόνως τις τελευταίες δυο δεκαετίες στις ανεπτυγμένες χώρες είναι η μετατόπιση του ηλικιακού εύρους στην κατανομή της φτώχειας. Οι νέοι βρίσκονται πλέον σε μεγαλύτερο κίνδυνο φτώχειας από τους ηλικιωμένους! Για παράδειγμα, το 2014 το ποσοστό των νέων εργαζομένων στα 28 κράτη της Ε.Ε. που βρίσκονταν σε κίνδυνο φτώχειας ήταν 12,9% σε σύγκριση με το 9,6% των ενηλίκων εργαζομένων ηλικίας 25-54 ετών. Το φαινόμενο αυτό αποτελεί μεγάλη πρόκληση για την Ελλάδα, την Ισπανία και τη Ρουμανία, όπου το ποσοστό κινδύνου φτωχοποίησης για τους νέους εργαζόμενους υπερβαίνει το 20%! Όμως, ακόμη και όταν το γενικό ποσοστό των εργαζομένων που βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας είναι σχετικά χαμηλό, όπως στη Δανία και τη Σουηδία, οι νέοι εργαζόμενοι ενδέχεται να διατρέχουν τριπλάσιο κίνδυνο φτώχειας από ότι οι ενήλικες εργαζόμενοι.

Οι συνθήκες που επικρατούν στην αγορά εργασίας οδηγούν όλο και περισσότερους νέους στην ημιαπασχόληση. Ενώ υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι, σε πολλές χώρες, η μερική και προσωρινή απασχόληση μπορεί να χρησιμεύσει ως εφαλτήριο για την εύρεση πιο σταθερών και καλύτερα αμειβόμενων θέσεων εργασίας, εντούτοις υπάρχουν περιορισμένες ενδείξεις ότι αυτό το είδος της εργασίας βελτιώνει τις πιθανότητες των νέων για τη μετάβαση στην πλήρη απασχόλησης αορίστου χρόνου, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ... Ο κύριος λόγος που οι νέοι στρέφονται σε αυτές τις μορφές εργασίας δεν είναι άλλος από την έλλειψη θέσων πλήρους ή μόνιμης απασχόλησης. Για παράδειγμα, το 2015 περισσότερο από το 1/3 των νέων εργαζομένων στα 28 κράτη της Ε.Ε. απασχολούνταν μερικώς επειδή δεν έβρισκαν μια θέση πλήρους απασχόλησης.

Η ακούσια (μη-εθελοντική) προσωρινή απασχόληση αντιπροσωπεύει το 60,5% των νέων εργαζομένων στην Ελλάδα, ενώ σε χώρες, όπως η Κύπρος, η Ρουμανία, η Σλοβακία και η Ισπανία, το ποσοστό ξεπερνά το 80%.  Παράλληλα, το ποσοστό της ακούσιας μερικής απασχόλησης στο σύνολο της μερικής απασχόλησης είναι περίπου 60% στην Ελλάδα και την Ισπανία. Τα υψηλά ποσοστά της ακούσιας μερικής απασχόλησης είναι στενά συνδεδεμένα με το γεγονός ότι οι νέοι που απασχολούνται με αυτή τη μορφή απασχόλησης είναι πιο πιθανό να ζουν σε συνθήκες φτώχειας παρά το γεγονός ότι κατέχουν μια θέση εργασίας, όπως τονίστηκε προηγουμένως.

Όλες οι παραπάνω αντίξοες συνθήκες και δυσκολίες στην αγορά εργασίας, έχουν οδηγήσει σε αύξηση του ποσοστού των Ευρωπαίων νέων που επιθυμούν να μεταναστεύσουν με σκοπό την εύρεση καλύτερης εργασίας και συνθηκών ζωής εν γένει. Αυτό παρατηρείται έντονα στη χώρα μας με τις αυξανόμενες ροές νέων μεταναστών που κατά χιλιάδες εγκαταλείπουν τη χώρα τα τελευταία χρόνια προκαλώντας φόβο για brain drain τα επόμενα χρόνια.

Καθώς τα ποσοστά ανεργίας των νέων παραμένουν ιδιαίτερα υψηλά και η μετάβαση από την εκπαίδευση στην εργασία και την αυτονομία γίνεται όλο και πιο δύσκολη, ένα αυξανόμενο ποσοστό της νεολαίας εμπίπτουν στην κατηγορία των ΝΕΕΤs (νέοι εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης), με κίνδυνο να χάσουν τις δεξιότητές τους, να υποαπασχολούνται και να αποθαρρύνονται από τη συμμετοχή στην κοινωνική ζωή.

Η ομαλή ένταξη των νέων στην αγορά εργασίας, την εκπαίδευση και την ανάπτυξη δεξιοτήτων είναι όλα ζητήματα ζωτικής σημασίας για την υλοποίηση ενός ευήμερου, βιώσιμου και δίκαιου κοινωνικο-οικονομικού περιβάλλοντος σε όλο τον κόσμο. Οι νέοι αποτελούν ένα σημαντικότατο κομμάτι της κοινωνίας, αφού αντιπροσωπεύει περισσότερο από 18% του παγκόσμιου πληθυσμού, καθώς και περισσότερο από 15% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού. Κατά συνέπεια, η αντιμετώπιση των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η νεολαία στην αγορά εργασίας και την κοινωνία γενικότερα είναι επιτακτική, όχι μόνο για την ευημερία των ίδιων των νέων μόνο, αλλά και για να εξασφαλιστεί η βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη και η βελτίωση της κοινωνικής συνοχής σε όλο τον κόσμο. Οι νέοι αποτελούν την πιο σημαντική επένδυση της χώρας τους και τα ταλέντα, οι δεξιότητες και οι ικανότητές τους δεν θα πρέπει να παραμένουν αναξιοποίητες!