Η δημοκρατία του καναπέ

Δημοκρατία: το πολίτευμα όπου η εξουσία πηγάζει από τον λαό, ασκείται από τον λαό και υπηρετεί τα συμφέροντα του λαού. Κεντρικό χαρακτηριστικό της δημοκρατίας είναι η λήψη αποφάσεων με ψηφοφορία είτε των πολιτών στην άμεση δημοκρατία, είτε κάποιων αντιπροσώπων τους στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία.

Καναπές: το είδος επίπλου που είναι σχεδιασμένο ως κάθισμα περισσοτέρων του ενός ατόμο και παρέχει στήριξη στην πλάτη και τα χέρια.

Οι λέξεις δημοκρατία και καναπές αποτελούν δύο εντελώς άσχετες μεταξύ τους έννοιες! Ή μήπως όχι;

“Ποιά η άποψή σας για την κατάληψη της Νομικής από τους μετανάστες; Αν συμφωνείτε στείλτε με sms τη λέξη ΝΑΙ στο 12345. Αν διαφωνείτε στείλτε με sms τη λέξη ΟΧΙ στο 12345”. Κάπως έτσι βλέπουμε να εκφράζει την άποψή του ο (τηλεοπτικός) λαός το τελευταίο διάστημα μέσα από τα μεγάλα τηλεοπτικά κανάλια! Τα αποτελέσματα αναρτώνται καθημερινά και είναι πάντα συντριπτικά υπέρ της μιας άποψης, συνήθως της πιο συντηρητικής…

Αναρωτιέται κανείς: είναι δυνατόν η άποψη του κάθε πολίτη να εκφράζεται με ένα στεγνό “NAI” ή “ΟΧΙ” που του κόστισε μάλιστα σχεδόν 2 € σε αυτή την εποχή λιτότητας; Σαφώς και όχι. Τα πράγματα, πλέον, είτε στην καθημερινή μας ζωή, είτε στην πολιτική είναι αρκετά πολύπλοκα ώστε να απαντώνται από μια ξερή λέξη των τριών γραμμάτων. Καθημερινά “βομβαρδιζόμαστε” από πολλές πληροφορίες όλων των ειδών και η επεξεργασία τους απαιτεί ικανό χρονικό διάστημα για να εξάγουμε μια στοιχειοθετημένη προσωπική άποψη! Συνεπώς, είναι εύλογο και απολύτως φυσιολογικό ο κάθε άνθρωπος να προσαρμόζει την άποψή του στα νέα δεδομένα που λαμβάνει και αυτή να αλλάζει περιοδικά.

Αυτό που συμβαίνει εδώ και αρκετά χρόνια με την γενικότερη απαξίωση της πολιτικής και των θεσμών της μπορεί άνετα να χαρακτηριστεί ως “δημοκρατία του καναπέ”. Πολίτες που δεν ασχολούνται με τα κοινά και πιστεύουν πως εκπληρώνουν το ιερό δημοκρατικό τους καθήκον όταν ψηφίζουν (αν ψηφίζουν!) μια φορά στα 2-3 χρόνια ή όταν συμμετέχουν στις τηλεψηφοφορίες των “ενημερωτικοψυχαγωγικών” τηλεοπτικών εκπομπών. Πολίτες που πιστεύουν πως θα αλλάξει πολιτική η κυβέρνηση αν στείλουν sms στο δελτίο ειδήσεων του Star…

Είναι, νομίζω, ξεκάθαρο πως αυτού του είδους οι χειραγωγούμενες τηλεψηφοφορίες όχι μόνο δεν προσφέρουν στην ενδυνάμωση του δημοκρατικού πολιτεύματος, αλλά αντίθετα το υπονομεύουν σε μια δύσκολη περίοδο για τη χώρα και το λαό. Οι “ψηφοφορίες” αυτές είναι διάτρητες για πολλούς λόγους. Πρώτα απ’ όλα, δεν μπορεί κανείς να ελέγξει την εγκυρότητα και την ακρίβειά τους. Η εκάστοτε εκπομπή μπορεί (αν θέλει) να παρουσιάσει το αποτέλεσμα όπως επιθυμεί και αντίστοιχα να επηρεάσει τους τηλεθεατές! Επίσης, συνήθως σε τέτοιου είδους “δημοψηφίσματα” λαμβάνουν φανατικά μέρος οι υπέρμαχοι της μιας άποψης που τους εξυπηρετεί. Για παράδειγμα, η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων του Αγίου Παντελεήμονα είναι πολύ πιθανό να ψήφισε (ίσως και περισσότερες από μια φορές έκαστος) υπέρ του φράκτη στον Έβρο, ενώ οι κάτοικοι της Θεσσαλίας να μην αντιμετωπίζουν ανάλογες καταστάσεις στον τόπο τους και αγνόησαν πλήρως τη διαδικασία με αποτέλεσμα να μην καταμετράται η γνώμη τους… Το δείγμα, λοιπόν, δεν είναι ούτε τυχαίο ούτε ομοιογενές, όπως θα λέγαμε και στη Στατιστική.

Η συμμετοχή της τηλεόρασης και των ΜΜΕ σίγουρα βοηθάει στην ανάδειξη και επίλυση αρκετών προβλημάτων. Θα πρέπει, όμως, να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στον τρόπο που αυτά παρουσιάζονται καθώς μπορεί σε κάποια στιγμή στο μέλλον να βρεθούμε προ τετελεσμένων, αν δεν έχουμε βρεθεί ήδη… Το διαδίκτυο με τα μέσα δικτύωσης που προσφέρει διαφέρει από την τηλεόραση, καθώς δίνει τη δυνατότητα στον καθένα να λάβει πληροφορίες για οποιοδήποτε ζήτημα από διάφορες πλευρές κι έτσι δεν του παρέχει απλά “μασημένη τροφή” όπως κάνει τις περισσότερες φορές η τηλεόραση! Μπορεί να γράψει ελεύθερα την άποψή του, να κάνει διάλογο με άλλους πολίτες σε διάφορα fora και να επηρεάσει ο ίδιος τους άλλους. Στην τηλεόραση αυτές οι δυνατότητες ουσιαστικά δεν υπάρχουν (τουλάχιστον στην ίδια έκταση με το διαδίκτυο) και υπερπροβάλλεται η άποψη που επιθυμεί το κάθε κανάλι.

Παίρνοντας αφορμή από τα παραπάνω, πολλοί είναι αυτοί που προτείνουν οι εκλογές να διεξάγονται με το σύστημα της τηλεψηφοφορίας. Με άλλα λόγια προτείνουν τη δημιουργία μιας τηλεδημοκρατίας. Το πρόθεμα τηλέ (από το αρχαίο ελληνικό επίρρημα τῆλε) δηλώνει την έννοια της μεγάλης απόστασης από κάτι. Πιστεύω πως αν εφαρμοστεί αυτή η τηλεδημοκρατία τότε η απόσταση ανάμεσα στους πολίτες και την πολιτική θα μεγαλώσει τόσο που οι (ήδη ελαστικοί) δεσμοί θα είναι παντελώς ανίσχυροι να τους συνδέσουν…

Έχει αξία να τονιστεί πως τα όποια προβλήματα μπορούν να επιλυθούν όταν όλοι οι πολίτες συμμετέχουν ενεργά στην επίλυσή τους και δείχνουν το ανάλογο ενδιαφέρον. Όπως πολύ σωστά έχει αναφέρει και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας: “δεν μπορείς να κάθεσαι στον κανάπε, και από εκεί να εκφράζεις την οργή σου, δεν μπορείς να κλείνεσαι στο σπίτι σου και να περιμένεις να αλλάξουν τα πράγματα”. Η συμμετοχή σε καθιστά ενεργό πολίτη. Η δημοκρατία έχει κατακτηθεί με αγώνες και χρειάζεται αγώνες για να συνεχίσει να υφίσταται. Καλό είναι οι πολίτες να μην γίνουν συνένοχοι στην προώθηση και υιοθέτηση της “à la carte δημοκρατίας”…