Κροατία και Ευρωπαϊκή Ένωση

Την 1η Ιουλίου 2013, η Κροατία προσχώρησε στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Έτσι, η Ένωση διευρύνθηκε κατά ένα μέλος (φτάνοντας τα 28) και άρχισε να εδραιώνεται στα Βαλκάνια. Ως επακόλουθο, αναπτύσσεται έντονος διάλογος και κριτική σχετικά με την ορθότητα της ένταξης και τα οφέλη που αυτή μπορεί να έχει τόσο για την Κροατία, όσο και για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Όμως, η ένταξη αυτή μόνο εύκολη δεν ήταν και η πορεία προς αυτή διήρκησε αρκετά χρόνια.

Η Κροατία (μαζί με τη Σλοβενία) είχε αρχίσει να αναπτύσσει αποσχιστικές τάσεις από τη Σοσιαλιστική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’80. Σε αντίθεση με τις περισσότερες γιουγκοσλαβικές δημοκρατίες, η Κροατία είχε επιτύχει ενίσχυση του παραγωγικού δυναμικού και προσέλκυση ξένων επενδύσεων. Η Κροατία έβλεπε, πλέον, τη συμμετοχή της στη γιουγκοσλαβική ομοσπονδία ως ανώφελο βάρος που δεν της προσέφερε κανένα πρακτικό πλεονέκτημα κι έτσι άρχισε να προσανατολίζεται στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Η άνοδος των εθνικιστών το 1990 με ηγέτη τον Franjo Tuđman δημιούργησε εντάσεις με τους Σέρβους που οδήγησαν στον Πόλεμο της Κροατικής Ανεξαρτησίας. Εν μέσω όλων αυτών των εντάσεων, η Κροατία ανακήρυξε την ανεξαρτησία της τον Ιούνιο του 1991.

Κατά τη διάρκεια του πολέμου, ο οποίος διεξήχθη ανάμεσα σε Κροάτες που πολεμούσαν για την ανεξαρτησία τους και Σέρβους της Κροατίας που αντιδρούσαν στην απόσχιση από τη Γιουγκοσλαβία, οι απώλειες ήταν μεγάλες. Περίπου 8.000 ήταν τα θύματα της κροατικής πλευράς, ενώ περίπου 14.000 αυτά της σερβικής πλευράς. Η κύρια περίοδος του πολέμου ήταν το διάστημα 1991-1992. Ακολούθησαν μικρής εντάσεως συγκρούσεις μέχρι το 1995. Τον Αύγουστο του 1995, χάρη στην επιχείρηση “Καταιγίδα” και με τη βοήθεια του ΝΑΤΟ, οι Κροάτες ανακατέλαβαν την Κράινα, μια περιοχή υπό σερβικό έλεγχο. Ως αποτέλεσμα της επιχείρησης αυτής, σημειώθηκε η μεγαλύτερη μετακίνηση πληθυσμού στην Ευρώπη μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς 200.000 Σέρβοι αναγκάστηκαν μέσα σε τρεις ημέρες να εγκαταλείψουν τις εστίες τους!

Έχοντας αφήσει πίσω τον πόλεμο, η Κροατία ξεκίνησε από νωρίς τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της. Το 1998, κατά τη διάρκεια της πρωθυπουργίας του Zlatko Mateša, δημιουργήθηκε το Υπουργείο Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης. Λίγα χρόνια αργότερα, το Φεβρουάριο του 2003, κατατέθηκε η επίσημη αίτηση για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Από τον Ιούνιο του 2004, η Κροατία απολαμβάνει το καθεστώς υποψήφιας χώρας, αλλά οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις αναβάλλονται και ξεκινούν τελικά τον Οκτώβριο του 2005.

Όμως, οι διαπραγματεύσεις “παγώνουν” τον Απρίλιο του 2009 εξαιτίας της συνοριακής διαμάχης με τη Σλοβενία για τον Κόλπο του Piran. Η Σλοβενία (ήδη μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης) άρει τα εμπόδια στις διαπραγματεύσεις πέντε μήνες αργότερα. Εν τέλει, οι διαπραγματεύσεις ολοκληρώνονται τον Ιούνιο του 2011 και το Δεκέμβρη του ίδιου έτους υπογράφεται η Συνθήκη Προσχώρησης.

Στις 22 Ιανουαρίου 2012 διεξήχθη στην Κροατία δημοψήφισμα για την ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το 66,27% των πολιτών υπερψηφίζει την ένταξη, ενώ 33,13% τάσσεται κατά της ένταξης. Μια από τις αρνητικές πτυχές του δημοψηφίσματος είναι η χαμηλή συμμετοχή, καθώς μόλις το 43,51% των πολιτών συμμετείχε σε αυτό! Αυτό έδωσε την αφορμή για σκληρή κριτική τόσο στην Ε.Ε., όσο και στην κροατική κυβέρνηση από μερίδα της αντιπολίτευσης. Παρ’ όλα αυτά, η ένταξη επικυρώθηκε από το Κροατικό Κοινοβούλιο.

Σήμερα η Κροατία αποτελεί μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά τώρα που ο θόρυβος από τους πανηγυρισμούς για την ένταξη έχει κοπάσει, θα πρέπει να γίνει ουσιώδης κριτική αποτίμηση της ένταξης αυτής. Πολλοί υποστηρίζουν πως για να επιτευχθεί η υπερψήφιση της ένταξης στο δημοψήφισμα του 2012 χρησιμοποιήθηκαν τρεις “μύθοι”.

Πρώτος και βασικός μύθος είναι αυτός της οικονομικής ευημερίας που θα έρθει αυτόματα με την είσοδο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο δείκτης ανεργίας φτάνει ήδη στο 16,7% με τα αντίστοιχο ποσοστό στη νεανική ανεργία να ξεπερνά το 55%. Η οικονομία τους βρίσκεται σε ύφεση και είναι σχετικά αποδυναμωμένη. Η Κροατία εντάχθηκε στην Ε.Ε. στη χειρότερη οικονομικά περίοδο και οι Κροάτες παρέμειναν δύσπιστοι για την ευημερία που θα τους βρει. Αρκετοί υποστηρίζουν πως η κυβέρνηση απείλησε έμμεσα με αναστολή πληρωμών των συντάξεων αν το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος δεν ήταν θετικό...

Δεύτερος μύθος είναι αυτός της απομάκρυνσης από την αβεβαιότητα των Βαλκανίων και της (πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής) σταθερότητας. Οι Κροάτες έχοντας βιώσει πρόσφατα έναν αιματηρό πόλεμο θέλουν να μην εμπλακούν ξανά σε ένοπλες συγκρούσεις. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσω των ανοιχτών συνόρων και του διαπολιτισμικού διαλόγου, είναι ο εγγυητής της ασφάλειας των Κροατών και του εξευρωπαϊσμού τους. Τα Βαλκάνια αποτελούν εστία διαμάχης, η Ευρώπη εστία συνεργασίας και σταθερότητας.

Τρίτος μύθος είναι αυτός της εξάλειψης (ή μείωσης της διαφθοράς). Τα βαλκανικά κράτη φημίζονται για την εκτεταμένη διαφθορά και η Κροατία δεν υστερεί ούτε σε αυτό τον τομέα. Η διαφθορά συνεχίζει να πλήττει τόσο την πολιτική, όσο τη δικαιοσύνη. Η ένταξη στην Ε.Ε. θα οδηγούσε σε κάθαρση και η εφαρμογή ευρωπαϊκών οδηγιών θα καταπολεμούσε αποτελεσματικά τη διαφθορά σε όλα τα επίπεδα.

Αυτοί οι “μύθοι” μπορεί στο μέλλον να καταρριφθούν, αλλά πέτυχαν το σκοπό τους κατά τη διάρκεια του δημοψηφίσματος. Η Κροατία έχει πολλά μέτωπα να αντιμετωπίσει και μέχρι τώρα δείχνει να επιβεβαιώνει τους επικριτές της ένταξής της που μιλούσαν για βεβιασμένη απόφαση ένταξης. Ένα από τα πιο σημαντικά είναι η απροθυμία συνεργασίας με το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία, καθώς αρνείται να παραδώσει πρώην στρατηγούς που κατηγορούνται από το δικαστήριο για εγκλήματα πολέμου. Η άρνηση εφαρμογής του Ευρωπαϊκού Εντάλματος Σύλληψης έχει οδηγήσει τον Πρωθυπουργό Zoran Milanović σε πολιτική απομόνωση από τους Ευρωπαίους και η Κροατία αναμένεται να υποστεί βαρύτατες κυρώσεις αν δεν αλλάξει τη στάση της στο ζήτημα.

Η Κροατία έχει πολλά να προσφέρει και να πάρει από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αποτελεί τη δεύτερη χώρα των δυτικών Βαλκανίων που προσχωρεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ανοίγει το δρόμο για την μελλοντική ένταξη της Σερβίας. Επιβεβαιώνει, επίσης, την επιθυμία των Ευρωπαίων για διεύρυνση στα Βαλκάνια και τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Σήμερα που η Ευρωπαϊκή Ένωση περνάει την πιο δύσκολη φάση της και δέχεται σκληρή κριτική, η ένταξη της Κροατίας θα δείξει με απτά αποτελέσματα αν ένα κράτος μέλος επωφελείται ή όχι από την ένταξη σε πολλά επίπεδα.